سید محمد علی باب (۲۷ مهر ۱۱۹۸ ، ۱۷ تیر ۱۲۲۹) یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ ایران و بنیان‌گذار دین بابی است، که به اعتقاد پیروانش، او پیامبر جدید و مظهر الهی به شمار می‌آید. این دین به عنوان پیش‌درآمدی برای دین بهائی شناخته می‌شود. وی جنبش بابی را در اوایل قرن نوزدهم میلادی در ایران تأسیس کرد و به عنوان یک شخصیت مذهبی و اجتماعی، تأثیر عمیقی بر تحولات دینی و فرهنگی آن زمان داشت.
زندگی و تحصیلات
سیّد علی‌محمد شیرازی در شیراز به دنیا آمد و در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شد. پدرش در سنین کودکی او درگذشت و او تحت سرپرستی دایی‌اش بزرگ شد. علی‌محمد در سنین جوانی به تجارت پرداخته و در ۲۰ سالگی به عراق سفر کرد، جایی که در کلاس‌های سید کاظم رشتی، پیشوای مکتب شیخیه، شرکت کرد.
شروع جنبش بابی
در سال ۱۸۴۴، باب ادعا کرد که مظهر الهی است و کتاب «قَیّوم الاسماء» را نوشت. او به سرعت پیروانی از اقشار مختلف جامعه ایران جذب کرد و جنبش بابی را تأسیس کرد. این جنبش بر مباحثی چون بهبود وضعیت زنان، جستجوی مستقل حقایق معنوی و حذف روحانیت تأکید داشت.
حروف حی
پیروان اولیه باب که به «حروف حی» مشهور بودند، شامل ۱۸ نفر از اولین ایمان‌آورندگان به او بودند. این گروه، نقش کلیدی در تبلیغ آموزه‌های باب و گسترش جنبش بابی ایفا کردند. این حروف، به عنوان نمایندگان و حواریون باب شناخته می‌شدند.
دستگیری و محاکمه
پس از گسترش سریع جنبش بابی، حکومت قاجار و روحانیون تصمیم به سرکوب آن گرفتند. باب به دلیل ادعاهایش و تأثیرش بر جامعه، دستگیر و به ماکو و سپس به تبریز تبعید شد. در تبریز، او مورد محاکمه قرار گرفت و به اتهام ارتداد و ادعای نبوت محکوم شد.
اعدام
سرانجام، باب در ۱۷ تیر ۱۲۲۹ (۸ ژوئیه ۱۸۵۰ میلادی) به دستور ناصرالدین شاه و به پیشنهاد امیرکبیر، صدر اعظم وقت، به اعدام محکوم و تیرباران شد. اعدام او با واکنش‌های منفی در داخل و خارج از کشور همراه بود و به گسترش آموزه‌های او و تأسیس دین بهائی کمک کرد.
میراث
باب به‌عنوان پیامبر و مبشر آئین بهائی شناخته می‌شود و پیروان او، بابی‌ها، پس از مرگ او به آئین بهائی گرویدند. بهائیان اعتقاد دارند که «من یُظهِره‌الله»، که باب به ظهور او اشاره کرده است، بهاءالله، بنیان‌گذار دین بهائی است.