کلمات و اصطلاحات تخصصی رشته تاریخ
- تاریخنگاری (Historiography) – مطالعه روشها و رویکردهای مورخان در ثبت و تحلیل تاریخ.
- منبع اولیه (Primary Source) – اسناد و مدارکی که مستقیماً از دورهای تاریخی به جا ماندهاند، مانند نامهها، قراردادها، و کتیبهها.
- منبع ثانویه (Secondary Source) – تحلیلها و تفاسیر مدرن از تاریخ که بر اساس منابع اولیه نوشته شدهاند.
- تاریخ تطبیقی (Comparative History) – مطالعه و مقایسه رویدادهای تاریخی مشابه در مناطق یا دورههای مختلف.
- تاریخ اجتماعی (Social History) – شاخهای از تاریخ که به بررسی زندگی روزمره، طبقات اجتماعی، و فرهنگ عمومی مردم میپردازد.
- تاریخ اقتصادی (Economic History) – بررسی تأثیرات اقتصادی بر جوامع در دورههای مختلف.
- تاریخ فرهنگی (Cultural History) – مطالعه فرهنگ، باورها، آداب و رسوم، هنر، و اندیشههای مردم در طول تاریخ.
- تاریخ شفاهی (Oral History) – روش تحقیق که شامل مصاحبه با شاهدان عینی یا بازماندگان وقایع تاریخی است.
- تاریخنگاری مارکسیستی (Marxist Historiography) – تفسیر تاریخ بر اساس نظریات کارل مارکس، با تأکید بر مبارزه طبقاتی.
- آنالهای فرانسه (Annales School) – مکتب تاریخی که بر ساختارهای بلندمدت تاریخی، بهویژه در زمینههای اجتماعی و اقتصادی تمرکز دارد.
- پارینهسنگی (Paleolithic) – دورهای از تاریخ که مربوط به جوامع شکارچی-گردآورنده است.
- نوسنگی (Neolithic) – دورهای که با آغاز کشاورزی و یکجانشینی همراه است.
- دوران باستان (Ancient Era) – دورهای که شامل تمدنهایی مانند مصر، بینالنهرین، یونان و روم میشود.
- قرون وسطی (Middle Ages) – دورهای بین سقوط امپراتوری روم غربی و آغاز رنسانس (حدود ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلادی).
- رنسانس (Renaissance) – دورهای از شکوفایی فرهنگی و علمی در اروپا که از قرن ۱۴ آغاز شد.
- عصر روشنگری (Enlightenment) – دورهای که با تأکید بر عقل، علم، و فلسفه سیاسی در قرن ۱۸ میلادی مشخص میشود.
- انقلاب صنعتی (Industrial Revolution) – تحول اقتصادی و تکنولوژیکی که از قرن ۱۸ در بریتانیا آغاز شد.
- مدرنیسم (Modernism) – دورهای که شامل تغییرات فکری و هنری از اواخر قرن ۱۹ به بعد است.
- فئودالیسم (Feudalism) – نظام اجتماعی و اقتصادی که بر پایه زمینداری و وابستگیهای فئودالی است.
- امپراتوری (Empire) – حکومتی که سرزمینهای متعددی را تحت سلطه خود دارد، مانند امپراتوری روم.
- جمهوری (Republic) – نظام حکومتی که در آن قدرت در دست نمایندگان مردم است.
- استبداد (Despotism) – حکومتی که در آن یک فرد یا گروه، قدرت مطلق دارد.
- مرکانتیلیسم (Mercantilism) – سیاست اقتصادی که بر افزایش صادرات و کاهش واردات برای انباشت طلا و نقره تأکید دارد.
- ناسیونالیسم (Nationalism) – ایدئولوژیای که بر هویت ملی و حاکمیت ملی تأکید دارد.
- سوسیالیسم (Socialism) – نظریهای اقتصادی و سیاسی که بر مالکیت عمومی و توزیع برابر منابع تأکید دارد.
- لیبرالیسم (Liberalism) – ایدئولوژیای که بر آزادی فردی، حقوق بشر، و بازار آزاد تأکید میکند.
- استراتژی نظامی (Military Strategy) – برنامهریزی و روشهای کلی برای پیروزی در جنگ.
- تاکتیک (Tactic) – روشها و مانورهای خاص در میدان نبرد.
- جنگ صلیبی (Crusade) – مجموعه جنگهای مذهبی که بین مسیحیان و مسلمانان در قرون وسطی رخ داد.
- جنگ جهانی (World War) – درگیریهای بزرگی که کشورهای زیادی را درگیر کردند، مانند جنگ جهانی اول و دوم.
- کودتا (Coup d'état) – سرنگونی ناگهانی یک حکومت توسط گروهی از داخل حکومت یا ارتش.
- چریک (Guerrilla Warfare) – شیوه جنگی نامنظم که توسط گروههای کوچک علیه دشمنان قویتر اجرا میشود.
- مستعمره (Colony) – سرزمینی که تحت سلطه یک قدرت خارجی قرار دارد.
- دیپلماسی (Diplomacy) – هنر و علم مذاکره بین کشورها برای جلوگیری از جنگ یا حل منازعات.
- شاهنشاهی (Monarchy) – نظام سلطنتی در ایران که از دوران هخامنشیان تا پهلوی ادامه داشت.
- ساسانیان (Sassanids) – آخرین دودمان ایرانی پیش از اسلام که از ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی حکومت کرد.
- مشروطه (Constitutionalism) – جنبشی در اوایل قرن ۲۰ که به تأسیس مجلس و قانون اساسی ایران انجامید.
- جنبش تنباکو (Tobacco Protest) – قیام مردمی علیه قرارداد انحصار تنباکو در زمان ناصرالدین شاه.
- نهضت ملی شدن نفت (Nationalization of Oil) – جنبشی به رهبری دکتر مصدق برای پایان دادن به سلطه شرکت نفت انگلیس در ایران.
- انقلاب اسلامی (Islamic Revolution) – جنبشی که در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) به سرنگونی حکومت پهلوی و تأسیس جمهوری اسلامی ایران انجامید.
- جنگ ایران و عراق (Iran-Iraq War) – جنگی که از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ میان ایران و عراق رخ داد.
