ویسپوهران به معنای خاندان‌های ممتاز و رؤسای طوایف در دوران ساسانیان است. این اصطلاح به گروهی از نخبگان اجتماعی و سیاسی اشاره دارد که در ساختار اجتماعی و حکومتی ایران ساسانی نقش مهمی ایفا می‌کردند.
منشأ تاریخی:
ویسپوهران به عنوان یک طبقه ممتاز اجتماعی، از نظام ملوک الطوایفی اشکانیان به ارث رسیده بود. در زمان تأسیس شاهنشاهی ساسانی توسط اردشیر یکم، این طبقه به عنوان رؤسای طوایف و نخبگان اجتماعی شناخته شدند.
هفت خاندان ممتاز:
ویسپوهران به هفت خاندان ممتاز تقسیم می‌شدند که هر یک دارای حوزه نفوذ خاص خود بودند. این هفت خاندان عبارتند از:
خاندان سلطنتی ساسانی - حوزه نفوذ: پارس
خاندان مهران - حوزه نفوذ: ری و پارس
خاندان کارن پهلو - حوزه نفوذ: نهاوند
خاندان سورن پهلو - حوزه نفوذ: سیستان و مناطق شرقی
خاندان اسپندیاذ - حوزه نفوذ: ری و پارس
خاندان زیک - حوزه نفوذ: آذربایجان
خاندان اسپاهبذ پهلو - حوزه نفوذ: طبرستان و گرگان
نقش اجتماعی و سیاسی:
این خاندان‌ها در ساختار سیاسی و نظامی ایران ساسانی نقش‌های مهمی ایفا می‌کردند. بسیاری از مناصب و مشاغل در این دوره ارثی بودند و به رؤسای این دودمان‌ها تعلق داشتند. به عنوان مثال، خاندان‌های سورن و مهران به عنوان سرداران لشکر ایران شناخته می‌شدند و به همین دلیل، مناصب لشکری به این دودمان‌ها تعلق داشت.
املاک و نفوذ:
املاک ویسپوهران در سرتاسر کشور پراکنده بودند و به ویژه در مناطق پارس و ماد متمرکز بودند. این پراکندگی املاک باعث می‌شد که امکان یکپارچه‌سازی آن‌ها وجود نداشته باشد.
