واژه طمحریر واژه‌ای کهن و کمیاب است که در متون لغوی و ادبی قدیم آمده است. ریشه آن عربی است و در فارسی بیشتر در فرهنگ‌نامه‌ها یا متون قدیمی دیده می‌شود. بر پایه منابع معتبر مانند منتهی‌الارب و لغت‌نامه دهخدا، معنای اصلی این واژه کلان‌شکم یا بزرگ شکم است. یعنی کسی که شکمی بزرگ، برآمده و آویخته دارد. این کلمه معمولاً به‌صورت صفت برای توصیف افراد یا موجوداتی با شکم بسیار بزرگ به کار می‌رفته است.
از نظر صرفی و ساختاری، «طمحریر» از ریشه‌ای عربی گرفته شده و در قالب وزن «فَعلَلیل» ساخته شده است که در عربی برای ساخت صفت‌های مبالغه‌آمیز و تشدیدی کاربرد دارد. به همین دلیل، معنای آن نه‌فقط «بزرگ‌شکم» بلکه بسیار بزرگ‌شکم یا به‌غایت فربه در ناحیه شکم است. در گذشته، چنین واژه‌هایی بیشتر در توصیف‌های طنزآمیز، انتقادی یا حتی تحقیرآمیز به‌کار می‌رفتند؛ مثلاً در حکایات، برای فردی شکم‌پرست یا بسیار پرخور از این صفت استفاده می‌کردند.
از نظر کاربرد ادبی، «طمحریر» نمونه‌ای از واژه‌هایی است که امروز از زبان روزمره حذف شده، اما در متون لغت یا نوشته‌های ادبی کهن، نشانگر دقت و غنای واژگانی فارسی‌دانان و لغت‌نویسان گذشته است. چنین واژه‌هایی بازتابی از زندگی و نگاه انسان در دوره‌هایی است که ویژگی‌های جسمی و اخلاقی را با صفاتی دقیق و اغلب اغراق‌آمیز بیان می‌کردند. بنابراین، «طمحریر» نه‌فقط به معنای فیزیکی «کلان‌شکم»، بلکه به‌طور ضمنی نشانه‌ای از پرخوری، تن‌پروری یا رفاه بیش از اندازه نیز بوده است.
