ذوالقرنین، نامی است که در متون کهن و به‌ویژه در قرآن کریم، به یکی از شخصیت های تاریخی یا اساطیری نسبت داده می‌شود. این عنوان به‌صورت ذُوالقَرْنَین نوشته می‌شود که در آن ذو به معنای صاحب و قرنین به معنای دو شاخ یا دو عصر است. اشاره به این شخصیت در آیات قرآن، زمینه‌ساز تفاسیر و پژوهش‌های گسترده‌ای در مورد هویت واقعی او شده است.
در مورد ماهیت و هویت ذوالقرنین، نظرات گوناگونی میان مورخان و مفسران وجود دارد. برخی او را با اسکندر مقدونی یکی می‌دانند، در حالی که گروهی دیگر او را یکی از پادشاهان دادگر و موحد سرزمین‌های کهن مانند کوروش بزرگ هخامنشی می‌شناسند. داستان سفرهای او به شرق و غرب جهان و ساخت سدّی در برابر قوم یأجوج و مأجوج، از مشهورترین روایات مرتبط با اوست که بر حکمرانی عادلانه و قدرت فراوانش دلالت دارد. این شخصیت به‌عنوان نمادی از حکمرانی عادل و جهان‌گشای مؤمن در فرهنگ اسلامی و ایرانی شناخته می‌شود. مطالعه و تحلیل داستان ذوالقرنین، نه‌تنها از جنبه‌ی تاریخی، بلکه از منظر ادبی، کلامی و عرفانی نیز حائز اهمیت فراوان است و نشان‌دهنده‌ی پیوند عمیق بین متون دینی و تاریخ تمدن‌های باستانی است.
