دانشنامه اسلامی
اقل و اکثر تدریجی، مقابل اقل و اکثر دفعی بوده و عبارت است از دو فعلی که در مقام تعلق تکلیف لحاظ گردیده و در مجموعه ای از اجزا و شرایط با هم اشتراک دارند، ولی یکی از آنها اجزا و یا شرایط بیشتری دارد و اجزا و شرایط تشکیل دهنده هر دو به تدریج محقق می گردد، مانند این که مکلف، به شرطیت طهارت در نماز علم دارد، ولی شک می کند که این طهارت از طریق دو شست وشو شست و شوی صورت و دست ها و دو مسح (مسح سر و پا) حاصل می شود یا علاوه بر اینها شرط دیگری نیز دارد (البته در صورت اعتقاد به این که طهارت در وضو و غسل به تدریج حاصل می گردد، نه این که بعد از پایان وضو به یک باره به وجود آید).
