«بین منفصل» اصطلاحی فقهی و قرآنی است و به لفظی گفته میشود که به روشنی و وضوح معنا میدهد و اجمال یا ابهام لفظ دیگری را روشن میکند، اما این وضوح در جملهای دیگر و با فاصله ارائه شده است. در لغت فقه، «مبین» به معنای لفظ واضح و روشنکننده است و وقتی این لفظ در جای دیگری و جدا از آیه یا عبارت اولیه ظاهر شود، آن را «مبين منفصل» مینامند. وظیفه بین منفصل این است که معنای اجمالی یا کلی یک لفظ مبهم را روشن کرده و موجب فهم دقیقتر شود، بدون آنکه مستقیماً در همان جمله یا آیه اولیه بیان شود. مثال عملی آن در قرآن این است که احکام نماز، زکات یا مناسک حج گاهی در آیهای به صورت اجمال آمده و توضیح دقیق آن در حدیث یا آیهای دیگر آمده است، که نمونهای از مبين منفصل است. فقیهانی مانند زرکشی اشاره کردهاند که گاهی این قرینه منفصل باعث تعین معنایی میشود؛ یعنی بدون آن، ممکن بود مفهوم آیه به معنای دیگری برداشته شود و در این صورت به آن تخصیص یا تأویل گفته میشود. به عنوان مثال، در آیه «الطلاق مرتان» و آیه دیگر «فان طلقها فلا تحل له من بعد...»، بین منفصل باعث محدود شدن معنای کلی طلاق به طلاق رجعی میشود و معنای دقیقتر را روشن میکند. گاهی بین منفصل صرفاً برای روشن شدن مراد و بیان مفهومی است که اگر نبود، مفهوم آیه یا لفظ همچنان مبهم میماند، و این کاربرد بیشتر نقش «بیان» دارد.
بین منفصل
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] بین منفصل، لفظ رافع اجمال لفظ مجمل، و منفصل از آن است.
«مبین» لفظی است که دلالتش واضح باشد و اجمال لفظ مجمل را بیان و روشن کند. در صورتی که این مبین در آیه دیگری و با فاصله آمده باشد، آن را «مبین منفصل» می نامند؛
← مثالها
گاهی مبین منفصل، از سنت است؛ یعنی قرآن با حدیث تبیین می شود؛ مانند: (واقیموا الصلاة وآتوا الزکاة) و (ولله علی الناس حج البیت) که افعال نماز، مقدار نصاب زکات و مناسک حج در احادیث بیان شده است.
نظر زرکشی
زرکشی به این نکته اشاره می کند که قرینه منفصل - مانند قرینه متصل - گاهی سبب تعین معنایی می شود که اگر این قرینه در بین نبود کلام، حمل بر معنایی غیر از آن معنا می شد، در این صورت «تخصیص» و «تاویل» گفته می شود، مثل آیه: (فان طلقها فلا تحل له من بعد حتی تنکح زوجا غیره) که نسبت به آیه: (الطلاق مرتان) عمومیت طلاق را- که شامل طلاق بائن هم می شود- به طلاق رجعی محدود می کند، و اگر این قرینه در بین نبود طلاق، حمل بر عموم می شد.و گاهی این قرینه فقط سبب آشکار شدن مراد از لفظ می شود، به طوری که اگر این قرینه در بین نبود مفهوم آیه بر اجمال و ابهام خود باقی می ماند، که در این صورت «بیان» نامیده می شود.
عناوین مرتبط
...