اسماء مشتقه به کلماتی اشاره دارد که از یک کلمه اصلی (ریشه یا مصدر) مشتق شده‌اند و معنای آن‌ها به نوعی با ریشه یا کلمه اصلی مرتبط است.
گاهی میان کلمات شباهت یا ارتباط وجود دارد که این شباهت ممکن است دو حالت داشته باشد:
1. شباهت لفظ تابع شباهت معنی باشد. یعنی شباهت یا ارتباط میان کلمات فقط به دلیل معنای مشترک یا مشابه آن‌ها است. به این نوع، اسماء مشتقه گفته می‌شود. مثال کلمات ناصر (یاری‌دهنده)، نصیر (یاری‌دهنده)، و منصور (یاری‌شده) از ریشه نصر (یاری دادن) مشتق شده‌اند. این کلمات از نظر لفظی و معنایی به یکدیگر مرتبط هستند. در این حالت، یک کلمه اصلی (مانند نصر) وجود دارد و دیگر کلمات از آن مشتق شده‌اند.
2. اگر شباهت لفظی میان کلمات وجود داشته باشد ولی معنی آن‌ها به هم مرتبط نباشد، در این صورت اسماء مشتقه نیستند.
شرایط اشتقاق
مناسبت لفظی: میان کلمه اصلی و کلمه مشتق‌شده باید شباهت یا ارتباط لفظی وجود داشته باشد. مثال: شباهت لفظی بین نصر و ناصر.
مناسبت معنوی: میان کلمه اصلی و کلمه مشتق‌شده باید شباهت یا ارتباط معنایی وجود داشته باشد. مثال: ارتباط معنایی بین نصر (یاری دادن) و ناصر (یاری‌دهنده).
مغایرت لفظی: کلمه اصلی و کلمه مشتق‌شده باید از نظر لفظی (حداقل جزئی) متفاوت باشند. مثال: تفاوت بین نصر و ناصر.
مغایرت معنوی: کلمه اصلی و کلمه مشتق‌شده باید از نظر معنایی تفاوت داشته باشند، هرچند مرتبط باشند. مثال: تفاوت معنایی بین نصر (عمل یاری دادن) و ناصر (فاعل عمل یاری دادن).
