وجوه و نظایر در قران

[ویکی فقه] وجوه و نظایر در قرآن. یکی از مباحث علوم قرآنی، «وجوه و نظایر قرآن» است که مفسر قرآن کریم باید از آن اطلاع داشته باشد.«وجوه» لفظ مشترکی است که در معانی گوناگون کاربرد دارد؛ و در هر مورد به کمک قرینه، به معنایی خاص انصراف پیدا می کند؛ خواه آن معنا حقیقی یا مجازی یا استعاری یا کنایی باشد.«نظایر» نیز به الفاظی گفته می شود که متواطی و در دلالت بر مصادیق، یکسان باشند.
یکی از مسائل قرآنی، مسئله «وجوه و نظایر» است، که راه احتمال را در فهم معانی قرآن باز نموده و گاهی موجب اشتباه برخی و گاه موجب دست آویزی برای فتنه جویان شده است. فهم معانی قرآن نیاز به ورزیدگی و اندیشه عمیق دارد تا امکان سد احتمالات میسر گردد؛ لذا شناخت وجوه و احتمالات و نیز اشباه و نظایر یک ضرورت تفسیری به شمار می رود. در این زمینه کتاب ها و رساله های فراوانی نوشته شده و نیز تألیفاتی با عنوان «غریب القرآن » یا «تأویل مشکل القرآن » ارائه شده است. پیشینیان در این زمینه کوشش فراوانی نموده و برای حل مشکلات قرآنی آثار نفیسی از خود به یادگار گذارده اند.
نویسندگان در این زمینه
برخی نویسندگان در این زمینه، عبارت اند از:
← ابوالحسن مقاتل بن سلیمان بلخی
عمده ترین کتابِ در دست در این زمینه، کتاب «وجوه و نظایر» نوشته ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی (متوفای حدود سال ۶۰۰) است. این کتاب به فارسی نگاشته شده و دکتر مهدی محقق آن را تحقیق نموده، در اختیار خوانندگان قرار داده است. این کتاب در واقع، تکمیل شده کتاب مقاتل بن سلیمان است. مؤلف ابتدا به عربی بر آن افزوده، سپس با اضافاتی آن را به فارسی درآورده است. خود چنین گوید:
← بخشی از سخنان مؤلف
...

💡 واسطه‌های مالی نقش حیاتی در گرد هم آوردن عامل‌های با مازاد وجوه و خواهان قرض دادن و عامل‌های با کمبود وجوه مورد نیاز و خواهان قرض گرفتن دارد.

💡 خوانندگان محترم اگر در مطالبى كه ما در معناى آيه گذرانديمتامل نمايند مى توانند به خلل و نقاط ضعف هر يك از اين وجوه و احتمالات واقف شوند. لذاحاجت و نيازى نيست كه ما معترض آن شده و كلام راطول دهيم.

💡 بـر هـيچ متاءمل منصفى پوشيده و مخفى نيست كه آنچه از اخبار و آثار در علوم دين و تفسيرقـرآن و فـنـون آداب و احـكـام از آن حـضـرت روايـت شـده زيـاده از آن اسـت كـه در حـوصـلهعـقل بگنجد و بقاياى صحابه و وجوه و اعيان تابعين و روساء و فقهاء مسلمين پيوسته ازعـلم آن جـنـاب اقـتـبـاس مـى نـمـودنـد و بـه كـثـرت عـلم وفضل آن حضرت مثل مى زدند:

💡 و يا گفته اند: (مشاركت شيطان در اموال ) اين است كه وادار سازداموال را به صورت گوسفند و شتر در آورده و براى بتها و خدايان خيالى خود قربانىكنند (نقل از ضحاك ) و همچنين وجوه و اقوال ديگرى كه از علماى تفسير روايت شده ).