ابن عطا ابوالعباس احمد بن محمد ادمی بغدادی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اِبْن ِ عَطا، ابوالعباس احمد بن محمد بن سهل اَدَمی بغدادی ( ۳۰۹ق /۹۲۲م )، عارف، شاعر، مفسر و محدث حنبلی است.
برخی از مآخذ نسبت او را آدمی نوشته اند
خواجه عبدالله انصاری، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۳۵۷، به کوشش محمد سرور مولایی، تهران، ۱۳۶۲ش.
ظاهراً دوران جوانی ابن عطا به فراگیری حدیث سپری شده و از کسانی چون ابویعقوب یوسف بن موسی و نیز ابوالعباس فضل ابن زیاد که از یاران احمد بن حنبل بود، نقل حدیث می کرده است.
احمد خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۲۶، قاهره، ۱۳۴۹ق.
سوانح زندگی ابن عطا به درستی شناخته نیست، همین قدر می دانیم که او در اواخر عمر دچار تحول روحی شد و درپی آن به تصوف روی آورد. ماسینیون زندگی ابن عطا را به ۳ دوره تقسیم کرده است: نخست دوره تحصیل، نقل حدیث و آشنایی با بزرگان صوفیه که تا ۴۰ سالگی ِ او را در بر می گیرد، دوم دوره مصائب و «بلا» ها که از ۷ تا ۱۸ سال ادامه داشته است و سرانجام سالهای آخر عمر او که به تصوف و تأمل در قرآن و دوستی با حلّاج سپری شده است. امیر معزی به دو دوره مشخص در زندگی ابن عطا قائل است: او دوره نخست را به تقریب تا ۲۹۳ق می داند و براساس پاره ای شواهد و قراین تاریخی نتیجه می گیرد که وی به سبب بلاهایی که در این سال بر او روی آورد، دچار تحول روحی شد و قریب ۷ سال در این احوال بود. این دگرگونی روحی، یعنی دوره گرایش به تصوف و اشتغال به تأملات باطنی و عرفانی بوده که تا مرگ وی در ۳۰۹ق ادامه داشته است. اما درباره این تحول روحی نباید مبالغه کرد، زیرا به نظر نمی رسد که او یکباره از راه و روش پیشین و عقاید حنبلی خود بریده باشد و حرمتی که وی تا آخرین روزهای عمر در میان حنبلیان داشت،
احمد خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۲۸، قاهره، ۱۳۴۹ق.
...

جمله سازی با ابن عطا ابوالعباس احمد بن محمد ادمی بغدادی

وی با تأثیرپذیری از فلاسفه نظریه واصل ابن عطا را دربارهٔ اوصاف الهی تعدیل کرد و بر عینیت صفات با ذات تأکید ورزید:
ور عطا دانی تو نه کسب و جزا پس ابوالفضلی تو و ابن عطا
ابن عطا گوید بزرگترین غفلتها غفلت بنده ایست که از خدای غافل بود و از فرمان وی و آداب معاملات وی.
ابن عطا گوید از هرچه ترا پرسند اندر میدان علم بجوی و اگر آنجا نیابی اندر میدان حکمت بجوی و اگر نیابی بتوحید وزن کن و اگر این سه جای نیابی بروی دیو باز زن.
ابن عطا گوید این بیت:
فال گیر
بیا فالت رو بگیرم!!! بزن بریم
فال ارمنی فال ارمنی فال آرزو فال آرزو فال حافظ فال حافظ فال اعداد فال اعداد