بانک ملی ایران، به عنوان دومین بانک بزرگ کشور، پس از بانک سپه، به لحاظ قدمت و وسعت، عنوان دومین بانک تجاری دولتی ایران را به خود اختصاص داده است. این بانک دارای بیشترین ثروت و دارایی در میان تمامی بانک‌های ایران می‌باشد. همچنین، پس از بانک سپه، بیشترین تعداد شعب را در بین بانک‌های مختلف کشور دارد. پیش از ادغام بانک‌های نظامی در بانک سپه، از بانک ملی ایران به عنوان بزرگ‌ترین بانک در جهان اسلام و خاورمیانه یاد می‌شد. در سال ۱۳۹۵، این بانک با درآمدی معادل ۳۶۴٫۶۵۷ میلیارد ریال، به عنوان بزرگ‌ترین شرکت ایرانی از نظر درآمد سالیانه شناخته شد. این بانک پیش از ادغام بانک‌های نظامی ایران و بازگشت این عنوان به بانک سپه، بزرگ‌ترین بانک در جهان اسلام و خاورمیانه به شمار می‌رفت. تا پایان سال مالی ۱۳۹۵، این بانک با دارایی خالص ۷۶٫۶ میلیارد دلار و شبکه‌ای وسیع شامل ۳٫۳۲۸ شعبه، به عنوان بزرگ‌ترین بانک ایران بر اساس میزان دارایی‌ها معرفی گردید. در سال ۱۳۹۲، برند بانک ملی ایران در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر کشور انتخاب شد. این بانک دارای ۳۳۲۸ شعبه فعال در داخل کشور، ۱۴ شعبه و ۴ ساب‌سیدری در خارج از کشور و همچنین ۱۸۰ باجه است. نخستین مدیر عامل این بانک، کورت لیندن بلات از آلمان بود و نخستین نمایندگی این بانک در سال ۱۳۲۷ در هامبورگ تأسیس شد. ایده تأسیس بانک به شیوه‌ای نوین برای نخستین بار در سال ۱۲۵۸ شمسی، یعنی ۱۰ سال پیش از تأسیس بانک شاهی، توسط محمدحسن امین‌الضرب، یکی از صرافان بزرگ تهران، به ناصرالدین‌شاه قاجار ارائه شد. اما این پیشنهاد به دلیل مداخلات کشورهایی که ایران را تحت کنترل خود داشتند و عوامل آن‌ها، به مرحله اجرا نرسید و در عوض، بانک شاهی در ایران تأسیس گردید. پس از برقراری مشروطیت، در تاریخ ۲۳ آبان ۱۲۸۵، میرزا ابوالقاسم ناصرالملک، وزیر مالیه مظفرالدین شاه، در مجلس شورای ملی حضور یافت و از وضعیت بحرانی مالی کشور گزارش داد. او پیشنهاد کرد که دولت برای حل این مشکل، وامی از کشورهای اروپایی دریافت کند، اما با واکنش شدید نمایندگان روبرو شد. احساسات ملی که به دلیل وام‌های قبلی و رفتار بانک‌های خارجی جریحه‌دار شده بود، به شدت افزایش یافت و نمایندگان مردم به منظور کاهش نفوذ سیاسی و اقتصادی بانک‌های خارجی و بهبود وضعیت مالی خزانه، با استقراض خارجی مخالفت کرده و خواستار تأسیس بانک ملی شدند. در این راستا، گروهی از بازرگانان و صرافان نیز برای مشارکت در این بانک اعلام آمادگی کردند. نمایندگان پس از بحث و بررسی در روز نهم آذر همان سال با تأسیس بانکی موافقت کردند که بتواند به نفع کشور و مردم فعالیت کند و از سپرده‌های مردم بهره‌برداری نماید. خبر تأسیس این بانک با سرمایه اولیه پانزده میلیون تومان، که قابلیت افزایش به پنجاه میلیون تومان را داشت، با استقبال و خوشحالی عمومی مواجه شد. نمایندگان پس از بحث و بررسی در روز نهم آذر همان سال با تأسیس بانکی موافقت کردند که بتواند به نفع کشور و مردم فعالیت کند و از سپرده‌های مردم بهره‌برداری نماید. خبر تأسیس این بانک با سرمایه اولیه پانزده میلیون تومان، که قابلیت افزایش به پنجاه میلیون تومان را داشت، با استقبال و خوشحالی عمومی مواجه شد.
بانک ملی
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] بانک ملّی ایران پس از انقلاب مشروطه در ایران تأسیس شد.
فکر تأسیس بانکی ملی در ایران از دوره ناصرالدین شاه قاجار مطرح بود. پس از استقرار حکومت مشروطه (۱۳۲۴) نمایندگان دوره اول مجلس شورای ملی ضمن مخالفت با استقراض از بیگانگان خواهان تأسیس بانک ملی شدند. در ذیقعده ۱۳۲۴ اعلان تأسیس بانک ملی با سرمایه سی کرور (پانزده میلیون) تومان در میان استقبال مردم انتشار یافت. ولی نه استقبال مردم و نه فرمانهای سلطنتی کارساز شد و آرزوی تأسیس بانک ناکام ماند و سیطره مالی قدرتهای استعماری در کنار نفوذ سیاسی آن ها همچنان ادامه یافت.
در اردیبهشت ۱۳۰۶ ش، در دولت مستوفی الممالک، لایحه تأسیس بانک ملی ایران از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و اجرای آن به دولت ابلاغ شد. ماده اول این قانون، «پیشرفت امر تجارت و فلاحت و زراعت و صناعت» را سرلوحه هدفهای این بانک قرار داده بود. بر اساس قانون دیگری که در آبان ماه همان سال از تصویب مجلس گذشت، به منظور ایجاد تشکیلات و انتظام امور بانکی با موازین صحیح و رایج در بانک های معتبر، هیئتی از متخصصان آلمانی استخدام شدند و با مدیریت دکتر کورت لیندن بلات از شهریور ۱۳۰۷ ش خدمات بانکی را دایر کردند.
بحران بانک ملی
در سالهای نخست، بانک در افتتاح شعب و افزایش میزان سپرده ها و توسعه تشکیلات بسیار موفق بود، ولی بحران اقتصادی جهانی در دهه سوم قرن بیستم، ایران را نیز با بحران پولی مواجه کرد و در فعالیت بانک ملی ایران تأثیر ناگواری گذاشت. تخلّفات رئیس بانک نیز مزید بر علت و سبب سلب اعتماد عمومی از این بانک شد. بلات از کار برکنار و محکوم شد و سرتیپ رضاقلی امیرخسروی، از نظامیان مورد اعتماد رضاشاه و از مسئولان خزانه داری ارتش و بانک سپه، به جای او منصوب شد. این بحران وخیم ترین مشکلی است که بانک ملی ایران در طول حیاتش با آن روبرو شده است و اگر اقدام سریع و قاطع دولت نبود یقیناً این بانک ورشکست می شد.
