جنس و فصل

[ویکی فقه] جنس و فصل، از اصطلاحات منطق و فلسفه و از کلیات خمس است.
این دو اصطلاح در مباحث متعددی از منطق و فلسفه به کار رفته است، از جمله در مباحث کلی و اقسام آن، حمل، تعریف، صناعات خمس، ذاتی، مادّه و صورت، علیت، مقولات، وجود و حتی مباحث الفاظ.
جنس و فصل در کتاب جدل ارسطو
نخستین بار ارسطو در کتاب جدل، در تقسیم کلیات محموله ( کلیات خمس )، جنس و فصل را از منظر مواضعِ جدل بررسی کرد.بنا بر سخن ارسطو، جنس و فصل از محمولهایی هستند که موضوعشان متقابلاً بر آن ها قابل حمل نیست و این دو از اجزای حدِ موضوع به حساب می آیند.
سه معنی برای جنس
به نظر ارسطو و فرفوریوس جنس به سه معنی به کار می رود: ۱) مابه الاشتراک افرادی که به نحوی به یک فرد منتسب اند و بین خود آن ها نیز نسبتی موجود است.مثلاً، برخی افراد، به لحاظ نسبت با هرکول، هرکولیان نامیده می شوند. ۲) مبدأ پیدایش هر چیز، خواه خودِ شی ءِ مولِّد باشد خواه مکانی که شی ء در آن به وجود آمده است. ۳) مبدأ واحد و معقول برای تمام انواع مختلفی که تحت آن مندرج اند؛ به عبارت دیگر، محمول ذاتی ای که به حمل «هوهو» بر امور متکثر، که از حیث نوع با هم اختلاف دارند، قابل حمل است.این معنی از جنس مورد تحقیق فلاسفه و منطقدانان است و به سبب شباهت با دو معنای اول، جنس نامیده می شود.به نظر می رسد عبارات فرفوریوس، تفسیر معانی مختلف جنس از نظر ارسطو باشد.