تواضع در گفتار

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تواضع در گفتار (قرآن). همانطور که خداوند به ما دستور داده است انسان باید در سخن و گفتار خود تواضع داشته باشد.
خداوند به تواضع و فروتنی در گفتار به ما در قرآن توصیه کرده است.واذا جاءک الذین یؤمنون بـایـتنا فقل سلـم علیکم کتب ربکم علی نفسه الرحمة انه من عمل منکم سوءا بجهــلة ثم تاب من بعده واصلح فانه غفور رحیم.هرگاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند، به آنها بگو: « سلام بر شما پروردگارتان، رحمت را بر خود فرض کرده؛ هر کس از شما کار بدی از روی نادانی کند، سپس توبه و اصلاح (و جبران) نماید، (مشمول رحمت خدا می شود چرا که) او آمرزنده مهربان است.» وعباد الرحمـن الذین یمشون علی الارض هونـا واذا خاطبهم الجـهلون قالوا سلـمـا. بندگان (خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می گویند (و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند)؛.دومین وصف آنها حلم و بردباری است چنانکه قرآن در ادامه همین آیه می گوید: و هنگامی که جاهلان آنها را مورد خطاب قرار می دهند و به جهل و جدال و سخنان زشت می پردازند در پاسخ آنها سلام می گویند. یـایها الذین ءامنوا لا ترفعوا اصوتکم فوق صوت النبی ولا تجهروا له بالقول کجهر بعضکم لبعض ان تحبط اعمــلکم وانتم لا تشعرون• ان الذین یغضون اصوتهم عند رسول الله اولـئک الذین امتحن الله قلوبهم للتقوی لهم مغفرة واجر عظیم.ای کسانی که ایمان آورده اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و در برابر او بلند سخن مگویید (و داد و فریاد نزنید) آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی بلند صدا می کنند، مبادا اعمال شما نابود گردد در حالی که نمی دانید! •آنها که صدای خود را نزد رسول خدا کوتاه می کنند همان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا خالص نموده، و برای آنان آمرزش و پاداش عظیمی است!
وصیت لقمان حکیم
از توصیه های لقمان حکیم به فرزندش تواضع در گفتار بوده است که در آیه قرآن هم میخوانیم:ولقد ءاتینا لقمـن الحکمة ان اشکر لله ومن یشکر فانما یشکر لنفسه ومن کفر فان الله غنی حمید• واقصد فی مشیک واغضض من صوتک ان انکر الاصوت لصوت الحمیر.ما به لقمان حکمت دادیم؛ (و به او گفتیم:) شکر خدا را بجای آور هر کس شکرگزاری کند، تنها به سود خویش شکر کرده؛ و آن کس که کفران کند، (زیانی به خدا نمی رساند)؛ چرا که خداوند بی نیاز و ستوده است. •(پسرم!) در راه رفتن، اعتدال را رعایت کن؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت ترین صداها صدای خران است..کلمه ((قصد(( در هر چیز به معنای حد اعتدال در آن است، و کلمه ((غض (( به طوری که راغب گفته به معنای نقصان در نگاه کردن و صدا کردن است، و بنا به گفته وی غض صوت به معنای آهسته و کوتاه صدا کردن است، و معنای آیه این است که در راه رفتنت میانه روی را پیش گیر، و در صدایت کوتاه و ناقص آن را پیشه ساز، که ناخوش ترین صوت ها صوت خران است، که در نهایت بلندی است.

جمله سازی با تواضع در گفتار

2 تواضع در برابر والدين، بايد از روى مهر و محبت باشد، نه ظاهرى و ساختگى، يا براى گرفتن اموال آنان. (واخفض لهما... من الرّحمة )
الف ) تواضع در برابر گناهكاران: قال على عليه السلام: امرنارسول اللّه ان نلقى اهل المعاصى بوجوه مكفّهره (826) پيامبر ما را فرمان داد تا بااهل گناه با چهره اى گرفته برخورد كنيم.
در خواندن شعر بايد سعى شود، ابيات با شيوه اى بسيار عاطفى و آرام و لطيف خواندهشود، همچنين ابيات مدح ائمه عليهم السّلام را محكم و حماسى، ابيات تواضع در برابرآنها را متواضعانه، ابيات اقتدار آنها را مقتدرانه، و ابيات مصيبت را محزون (تا آنجا كهمجلس اجازه مى دهد) خواند.
واضح‌ترین آیات در مورد الزام حیا و تواضع در لباس پوشیدن، سوره ۲۴: آیه ۳۰–۳۱ است که به مردان و زنان می‌گوید متواضعانه لباس بپوشند و رفتار کنند و جزئیات بیشتری در مورد پوشش متواضعانه متمرکز بر زنان است:
او از نظر تواضع در مرتبه عالى قرار داشت و براى ديگران بيش از خود احترام و ارزشقائل بود و براى مردم پدرى مهربان به حساب مى آمد سخن گفتن و راه رفتن او انسان رامتحير مى ساخت در ميان مردم كه راه مى رفت بيننده تصور مى كرد او فرشته است براىخدا سخن مى گفت و پيوسته به ياد خدا بود.
آوازه فضل و دانش و هنر او به همه جا رسيده بود، از اين رو داراى مقام بزرگى نزد مردمشده بود، اما اين مقام هرگز او را از خدمت به خلق و تواضع در برابر مردم باز نداشت.