تفسیر علی بن حمزه

[ویکی فقه] تفسیر علی بن حمزه اثـر علی بن حمزه بن عبدالله معروف به کسایی، از مفسران و قراء شیعه و علماء لغت و نحو است.
تفسیر علی بن حمزه اثـر ابـوالـحسن علی (م ۱۸۵ یا ۱۸۹ ق) فرزند حمزة بن عبدالله بن بهمن بن فیروز کوفی اسدی معروف به کسایی، از مفسران و قراء شیعه و علماء لغت و نحو. شمس الدین محمد ذهبی مشایخ او را امام صادق (علیه السّلام) و اعمش و سلیمان بن ارقم نام برده است.آثـار قرآن پژوهی او عبارتند از: تفسیر الهاآت، یا هاء القرآن. القراآت. المتشابه فی القرآن (تفسیر مـا تشابه من الفاظ القرآن و تناظر من کلمات الفرقان) (نسخه ای از آن به شماره ۱۵ در مجموعه کتابخانه قوله محفوظ است). مقطوع القرآن و موصوله. تفسیر معانی القرآن.

💡 قرطبی روایتی از ابن‌عباس را دربارهٔ معنای مذکور آورده‌است که روزی او در «حجر اسماعیل» نشسته بود. مردی از معنای آیه «والعادیات ضبحاً» پرسید. ابن‌عباس مراد از آن را اسبانی می‌داند که در راه جهاد حمله می‌کنند و شب‌هنگام به استراحت‌گاه می‌روند و سربازانی که آتش می‌افروزند و برای خود غذا می‌پزند. سپس آن مرد از علی بن ابی‌طالب از تفسیر آیه می‌پرسد. علی هنگامی که متوجه می‌شود که ابن‌عباس آیه را به اسبان تعبیر کرده‌است، او را صدا می‌زند و به او می‌گوید: چرا مردم را به چیزی که نمی‌دانی فتوا می‌دهی؟ اولین غزوه در اسلام، غزوه بدر بود و ما در آن جنگ جز دو اسب بیشتر نداشتیم. بدان که مقصود از «عادیات ضبحاً» شترانی است که از عرفات به مشعر و از مشعر به منا می‌روند. ابن‌عباس با شنیدن این سخن از نظر خویش برمی‌گردد و تفسیر علی بن ابی‌طالب را می‌پذیرد. طباطبایی مفسر معاصر شیعی، در توضیح کلمه «ضبح» می‌آورد که بنابر آنچه در بین اهل لغت معروف است، منظور نفس‌نفس زدن اسبان است، درحالیکه ادعای بعضی بر این است که برای بسیاری از حیوانات دیگر هم به کار می‌رود. صاحب تفسیر المیزان در مورد معنا و مصداق «عادیات» آن را به نقل از مفسران به دو نظر اشاره می‌کند: اول منظور شتران حاجیان است که صاحبان خود را در روز عید قربان از مشعر به منا می‌برند و دوم بعضی هم آن را شتران سربازان در راه خدا دانسته‌اند. اما طباطبایی با توجه به آیات بعدی این دو نظر را درست نمی‌داند و معنای آن را به اسبان مجاهدان راه خدا نزدیک‌تر و مناسب‌تر عنوان می‌کند.