دانشنامه اسلامی
کهن ترین فرهنگنامه ای که در آن به واژه برنج اشاره شده، واژه نامه عربی ـ فارسیِ کتاب البُلغه (تألیف ۴۳۸) است که آن را برابر واژه عربی «الشَّبَه» دانسته است.
یعقوب بن احمد کردی نیشابوری، کتاب البلغه، ج۱، ص۲۸۳، چاپ مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران ۱۳۵۵ ش.
درگذشته، برنج برای ساختن وسایل بسیاری به کار می رفته است. اخیراً روشن شده است که کهن ترین وسایل برنجی ساخت ایران، محصول پایان سده ششم و آغاز سده هفتم مکتب خراسان است. برای ساختن این وسایل، از جمله آفتابه، گلاب پاش و مانند اینها، ابتدا صفحات برنجی را با چکش شکل داده، سپس روی آن را حکاکی و با نقره ترصیع می کرده اند.
A S Melikian،Chirvani، Islamic metalwork from the Iranian world، ج۱، ص۱۱۴ـ ۱۱۸، London، ۱۹۸۲.
در دوره جدید استفاده از برنج در ساختن وسایل مختلف خانه، مانند کاسه و جام و آفتابه و لگن، ادامه یافته است. سماورهایی نیز که در سده سیزدهم به تقلید از سماورهای روسی ساخته می شده، برنجی بوده است. استفاده از برنج در معماری سنتی، برای مشبّک کاری (نماسازی ؟) به شکل گل و بوته و انواع گل میخهای به کاررفته در درها، نیز اهمیت بسیار دارد. در معماری معاصر، شیرهای آب و فواره آبنماها غالباً از برنج ساخته می شودکه یادآور سنت سده های پیشین است. در کتاب ها (ی مصور)، فواره آبنماها همه به رنگ طلایی، که یادآور رنگ برنج است، تصویر شده است. برنج در ساختن النگو، انگشتری، زنگوله، و نیز در قپه ها و تزیینات یراق اسب به کار می رود. کاربرد برنج در جواهرسازی ترکمن ها و دیگر اقوام نیز رایج است. جنبه دیگر این صنعت که کمتر بدان پرداخته شده، تجارت عتیقه های ساختگی (قلابی /بدل)، با انگیزه های سودجویانه است، برای مثال ساخت اسطرلاب های قدیمی! برنجی در اصفهان.
L D Loeb، ``Creating antiques for fun and porof t Encounters between Iranian Jewish merchants and touring coreligionists، ج۱، ص۱۸۵ـ۱۹۲، Hosts and guests The anthropology of tourism، ed V L Smith، Philadelphia، ۱۹۷۷.
...
