قاعده لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام یکی از قواعد بنیادین و مشهور فقه اسلامی است که توسط متفکران شیعه و سنی مورد تأکید قرار گرفته است. این قاعده در جوهره خود، به معنای نفی هرگونه ضرر و اضرار مشروع در شریعت اسلام است؛ به این تعبیر که هیچ حکمی در فقه نباید به گونه‌ای تفسیر شود که منجر به ایجاد خسارت یا زیان بر فرد یا جامعه گردد. این اصل فقهی که گاه با عناوینی چون قاعده ضرر، قاعده نفی ضرر، یا قاعده لاضرر و لاضرار نیز از آن یاد می‌شود، دامنه کاربرد وسیعی در ابواب مختلف فقه دارد و به عنوان یک ضابطه کلی برای ارزیابی صحت و مشروعیت بسیاری از احکام مورد استفاده قرار می‌گیرد و نقش محوری در حفظ حقوق و مصالح عمومی ایفا می‌کند.
مبنای اصلی این قاعده، حدیث نبوی مشهور لا ضرر و لا ضرار است که نزد محدثان شیعه و سنی نقل شده است. فقیه بزرگ شیعه، آیت‌الله محمدجواد اصفهانی، مشهور به شیخ الشریعه اصفهانی (متوفی ۱۳۳۹ هجری قمری)، در اثر گران‌بهای خود با عنوان قاعده لاضرر، به بررسی دقیق مستندات این حدیث پرداخته است. ایشان بر اساس منابع متقدم، استناد قاعده را به سه روایت اصلی در منابع شیعی مستند می‌سازد: قضیه سَمُرَه، خبر شفعه، و حدیث فضل الماء. این رویکرد نشان می‌دهد که شیخ الشریعه این قاعده را نه صرفاً یک اصل تعبدی، بلکه یک حکم عملی مبتنی بر نص شرعی می‌دانسته است که در سیره نبوی و احادیث متعدد ریشه دارد.
