الغضب

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه: 
غضب (۲۴ بار)
خشم. راغب گفته: غضب جوشش و غلیان خون قلب است برای انتقام. اقرب الموارد عین عبارت راغب را در معنی آن نقل کرده است. چون خشم موسی فرونشست الواح را گرفت.. چون به خشم آمدند می‏بخشند. غضبان: خشمناک.صفت مشبهه است. چون موسی خشمناک و اندوهناک بسوی قوم خود برگشت. مغاضبه: در قاموس و اقرب مراغمه و نیز به غضب آوردن یکدیگر معنی شده «غَاضَبَهُ مُغاضَبَةً: راغَمَهُ غاضَبْتُ فُلاناً: اَغْضَبَنی وَ اَغْضَبْتُهُ» ایضاً در اقرب به خشم آوردن گفته است درباره آیه. گفته‏اند: رفیق ماهی (یونس علیه‏السلام) رفت در حالیکه بینی قوم خویش را به خاک می‏مالید. و گفته‏اند: رفت در حالیکه آنها را به غضب می‏آورد چون در غیبت او از حلول عذاب می‏ترسیدند. ممکن است مفاعله به معنی مجرد باشد که آن همیشه بین‏الاثنین نیست مثل «سافَرْتُ شَهْراً» «عاقَبْتُ اللُّصَّ» و در «اخذ» درباره «لَوْیُوأخِذُ اللَّهُ...» گفته‏ایم در این صورت ممکن است  مغاضب به معنی خشمناک و مفاعله برای شدت و تأکید باشد. مغضوب علیهم: غضب شدگان.. رجوع شود به «ضلل». غضب خدا یعنی چه؟. غضب حالتی است که در اثر عوامل مخصوصی به انسان عارض می‏شود و آن توأم با تأثر و تغییر حالت است. می‏دانیم که ذات باری تعالی ثابت و نامتغیر است در این صورت مراد از غضب خدا که در بسیاری از آیات آمده چیست؟ تدّیر در آیه گذشته و در صدر آن «وَ لاتَطْغَوْا فیهِ فَیَحِلُّ عَلَیْکُمْ غَضَبی» مخصوصاً به قرینه «حلول» نشان می‏دهد که غضب خدا همان انتقام و بلا و عذاب است که در اثر بدکاری در دنیا و آخرت بر شخص وارد می‏شود. محققین گویند: چون غضب در خدا به کار رود مراد از آن فقط انتقام است. در کافی ج 1 ص 110 باب «الارادة انّها من صفات الفعل...» نقل شده که راوی گوید: در مجلس امام باقر «علیه‏السلام» بودم عمرو بن عُبَید وارد شد و گفت: «فدایت گردم خدا فرماید «وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی فَقَدْ هَوی» آن غضب چیست؟ امام فرمود «هُوَالْعِقابُ یا عَمْرُو اِنَّهُ مَنْ زَعَمَ اَنَّ اللَّهَ قَدْ زالَ مِنْ شَیْ‏ءٍ اِلی شَیْ‏ءٍ فَقَدْ وَصَفَهُ صِفَةَ مَخْلُوقٍ وَ اِنَّ اللَّهَ تَعالی لا یَسْتَفِزُّهُ شَیْ‏ءٌ فَیغَیِّرُهُ» یعنی غضب خدا عقاب او است ای عمرو هر که پندارد خدا از حالی به حالی در می‏آید او را با صفت مخلوق وصف کرده خدا را چیزی تحریک نمی‏کند تا او را تغییر دهد. و در ضمن روایت دیگر همان باب امام صادق «علیه‏السلام» در جواب زندیقی فرمود: «...فَرِضاهُ ثَوابُهُ وَ سَخَطُهُ عِقابُهُ مِنْ غَیْرِ شَیْ‏ءٍ یَتَداخَلُهُ فَیُهَیِّجُهُ وَیَنْقُلُهُ مِنْ حالٍ اِلی حالٍ...» رضای خدا ثواب خدا و سخط خدا انتقام خداست بی‏آنکه چیزی در خدا تأثیر کرده و او را از حالی به حالی درآورد. این دو روایت با چند روایت دیگر در همین مضمون در توحید صدوق علیه‏الرحمة باب 26 نقل شده ولی در روایت دوم به جای زندیق «رجلاً» نقل شده است.