کتاب اعیان الشیعه یکی از آثار برجسته در تاریخ‌نگاری و بررسی شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار شیعه به شمار می‌آید. این اثر به قلم علامه سید محسن امین، به زندگی و ویژگی‌های فردی و اجتماعی شخصیت‌های برجسته شیعه پرداخته و به بررسی نقش آن‌ها در تاریخ اسلام و تشیع می‌پردازد. نویسنده در این کتاب، با دقت و جزئیات، به تبیین زندگی‌نامه، افکار، اعمال و تأثیرات این شخصیت‌ها بر جامعه اسلامی و به‌ویژه جامعه شیعه می‌پردازد. این اثر به عنوان یک منبع معتبر، نه‌تنها برای محققان و پژوهشگران تاریخ اسلام، بلکه برای عموم علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ شیعه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این کتاب، علاوه بر شیوه‌های پژوهشی دقیق، به ارزش‌های اخلاقی و انسانی شخصیت‌ها نیز توجه شده و سعی شده است تا با ارائه مستندات و شواهد تاریخی، تصویر روشنی از تأثیرات این شخصیت‌ها بر تحولات اجتماعی و سیاسی تاریخ اسلام به نمایش گذاشته شود. به طور کلی، "اعیان الشیعه" به عنوان یک اثر جامع و معتبر، نه‌تنها به بررسی زندگی شخصیت‌های بزرگ شیعه می‌پردازد، بلکه به ارتباط این شخصیت‌ها با مسائل زمان خود و تأثیرات آن‌ها بر آینده اسلام و تشیع نیز می‌پردازد و بدین ترتیب، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات شیعه و تاریخ‌نگاری اسلامی دارد.
اعیان الشیعه
دانشنامه آزاد فارسی
کتابی به عربی در شرح احوال بزرگان شیعه، تألیف سیدمحسن امین عاملی (۱۲۸۴ـ۱۳۷۱ق). مؤلف، بیش از ۵۰ سال صرف تألیف این کتاب کرد و آن را در ۱۳۷۰ق به اتمام رساند. این اثر حاوی شرح حال پیامبر اکرم (ص)، چهارده معصوم و ۱۷۳۳ تن از بزرگان شیعه از آغاز اسلام تا زمان مؤلف بوده و شرح حال هیچ یک از معاصران زندۀ زمان خود را نیاورده است. به نوشتۀ الذریعه چاپ نخست این کتاب از ۱۳۵۴ق آغاز و در زمان حیات مؤلف تا پایان حرف «س» (جلد ۳۵) رسید. بقیۀ دست نوشته ها و یادداشت های وی، به کوشش فرزندش سیدحسن امین از حرف «ش» (جلد ۳۶) آغاز و تا حرف «ی» به ۵۶ جلد رسید. جلد های اول تا پنجم به شرح زندگی پیامبر و حضرت زهرا (ع)، امام علی (ع) تا غیبت امام دوازدهم و نشانه های ظهور آن حضرت اختصاص دارد و شرح احوال دیگر بزرگان شیعه از جلد پنجم (به ترتیب حروف الفبایی نام شخص و پدر وی) از علی بن ابی طالب (ع) شروع و تا جلد ۵۲ به یونس بن یعقوب بن قیس ختم شده است. مجلدات دیگر، مستدرکات و یک جلد نیز شرح حال و آثار مؤلف است. این کتاب بارها چاپ شده است، اما آخرین چاپ منقّح آن با تصحیح و پانویس های سیدحسن امین در ۱۱ جلد رحلی با فهرست جداگانه به انجام رسیده است. ترجمۀ فارسی جلد اول آن به نام دایرة المعارف شیعه به قلم کمال موسوی نشر یافت (تهران، ۱۳۴۵)، مجلدات معصومین آن تحت عنوان سیرۀ معصومین با ترجمۀ علی حجتی کرمانی به چاپ رسید (تهران، ۱۳۶۱ـ۱۳۷۶). فهارس اعیان الشیعه، مجلّد اول توسط حامد علی الحسینی در ایران چاپ شد (تهران، ۱۴۱۶ق)، مستدرکات اعیان الشیعه تألیف سیدحسن امین شامل شرح حال سه گروه است: ۱. کسانی که بعد از وفات مؤلف اعیان الشیعه از دنیا رفته اند؛ ۲. کسانی که مؤلف اعیان الشیعه آنان را از قلم انداخته است؛ ۳. افزودن مطالب جدید به شرح حال افرادی که سرگذشت آنان در اعیان الشیعه آمده است.
جملاتی از کلمه اعیان الشیعه
سید محسن امین عاملی در اعیان الشیعه بسیار از معجم الشعرای وی استفاده برده است.
سید محسن امین در کتاب اعیان الشیعه نام او را حسن بن علی بن حسن بن احمد آورده است در صورتی که شیخ حر عاملی در کتاب أمل الآمل او را حسن بن علی بن احمد شناخته است.
