این کلمه به دو معنا و مفهوم مختلف اشاره دارد:
معنای لغوی:
قحطبه به معنای بر زمین افکندن یا زدن است. این معنا به صورت کلی به عمل یا حالتی اشاره دارد که در آن چیزی به زمین می‌افتد یا مورد ضربه قرار می‌گیرد.
شخصیت تاریخی:
قحطبه بن شبیب طانی یکی از شخصیت‌های تاریخی مهم در تاریخ اسلام و از پیروان عباسیان بود. او از اعراب خراسان و طایفه یمانی بود که نقش کلیدی در شورش عباسیان علیه امویان ایفا کرد. وی به مکه سفر کرد و به عنوان یکی از ائمه کیسانیه، ابراهیم ابن محمد او را مسئول انقلاب آینده عباسیان در خراسان نمود. ابومسلم نیز این امر را پذیرفت.
پس از سقوط مرو به دست پیروان عباسیان در فوریه ۷۴۸ میلادی، قحطبه مأمور نیروهای عباسی شد تا نصر بن سیار، والی اموی خراسان، را تعقیب کند. او نیشابور را تصرف کرد و در ماه آگوست سپاه قدرتمند ده هزار نفری اموی را در گرگان و سپس در ری شکست داد.
در مارس ۷۴۹، او سپاه پنجاه هزار نفری امویان را در نزدیکی اصفهان شکست داد و پس از آن به سمت عراق پیشروی کرد. قحطبه و پسرش حسن از سرداران مهم در دهه‌های نخست حکومت عباسیان بودند و نقش مهمی در تثبیت قدرت عباسیان ایفا کردند.
