قاجاریه

[ویکی فقه] قاجاریه به سلسله ای که از حدود سال ۱۱۷۴ تا ۱۳۰۴ در ایران، حکومت راندند و با پادشاهی آقا محمدخان شروع و با احمد شاه به پایان رسید، اطلاق می شود.
قاجار در لغت به معنای استخوان زیرین فقرات پشت و پهلوست. قاجارها دست کم از قرن نهم و بعد از آن، در قراباغ و بوزوق/ بوزاوق/ یوزغات و آیدین آناطولی و حلب شام و از اوایل قرن یازدهم در استرآباد و مرو سکونت داشتند.
سرمنشا قاجاریه
منشأ آنان نامعلوم است و برخی گمان دارند که قاجارها از دوران سلجوقیان در ایران حضور یافته، در زمان سلطنت ملکشاه به روم (آناطولی) مهاجرت کرده و در دورۀ تیمور لنگ به ایران بازگشته اند. اما به نظر اعتمادالسلطنه، آنان از ترکانی بودند که همراه هولاگوخان به ایران آمدند و در دورۀ ایلخانان در روم و سرحد شام مستقر شدند. این تصور نیز وجود دارد که پس از پیروزی تیمورلنگ بر ایلدرم بایزید عثمانی (۸۰۴) و تبعید قاجارهای شام به ماوراءالنهر، قاجارها در اران و حدود گنجه و بردع مستقر شدند قدمت و کثرت این دسته از قاجارها تا آن جا بود که مردم داغستان، دست کم تا قرن سیزدهم، اهالی گنجه و قراباغ و ایروان را قاجار می خواندند. در بعضی منابع تاریخی، قاجارها از مغولان جلایری و از نسل قاجار (قاجیر)، پسر سرتاق نویان (از معاصران ارغون خان و غازان خان مغول)، دانسته شده اند. تصور دیگر آن است که قاجارها از نسل قراچار نویان، یکی از اجداد تیمورلنگ، بوده اند 
ظهور قاجارها در ایران
قاجارها از اواخر قرن نهم در تاریخ ایران ظاهر شده اند و بعضی از نخستین قزلباشان مرید شیخ حیدر صفوی، از آنان بودند. پیری بیگ یا قراپیری قاجار، ملقب به توزقوپارون (توزقپرن)، در جنگ های سلطان حیدر در ۸۹۳ و جنگ های شاه اسماعیل در ۹۰۷ با آق قوینلوها، از سرکردگان قزلباشان بود و در ۹۱۸ در غجدوان کشته شد. قاجارهای قراباغ در ۸۹۷ به آیبه سلطان، از مخالفان بایسنقر میرزا، پیوستند و او با کمک قاجارها، رستم میرزا را از زندان قلعه النجق آزاد کرد. همو در ۸۹۸ با سپاهی از قاجارها، قزوین را از تصرف کارگیا، میرزا علی حاکم لاهیجان، خارج کرد و رودبار را نیز با قتل و غارت گرفت خضربیگ، معروف به قاری قمش خضر، در ایام اقامت شاه اسماعیل در لاهیجان، با اتباع خود از روم (آناطولی) به آذربایجان رفت و پسرش، امت بیگ، به لاهیجان رفت و در خروج شاه اسماعیل از همراهان او بود و به سبب شجاعت هایش از او لقب زیاداوغلی گرفت. وی در اوایل سلطنت شاه طهماسب اول، والی قراباغ و بیگلربیگی ایل قاجار شد. حکومت این سلسله با فراز و نشیب ها و تغییراتی، قریب ۲۵۰ سال دوام آورد و در سال ۱۲۱۸ دولت روسیۀ تزاری آن را برانداخت. آخرین حاکم از این سلسله، جوادخان زیاداوغلی بود که در جنگ با قوای سیسیانف، در شهر گنجه کشته شد. یک گروه دیگر از قاجارهای آناطولی در ۹۰۶ همراه هزاران تن از صوفیان شام و دیاربکر و سیواس و بایبرد، در ارزنجان به شاه اسماعیل پیوستند. بزرگان قاجار در دولت صفوی موقعیتی ممتاز داشتند.