جاده

جاده. [ جادْ دَ ] ( ع اِ ) معظم طریق و وسط آن. ( اقرب الموارد ). راه راست. ج، جَوادّ. ( مهذب الاسماء ). شاه راه. راه بزرگ. گذر. معبر. جَرَجَه. جَرَج. مَجَبَّه. ( منتهی الارب ). صاحب آنندراج آرد: جادّه بتشدید دال عربی؛ به معنی راه باریک و راه راست که در صحرا از آمد و رفت مردم پدید می آید و در فارسی اکثر به تخفیف دال مستعمل است.

جاده (road)
(یا: مسیر عبور وسایل نقلیۀ چرخ دار) با اختراع وسایل نقلیۀ چرخ دار در حدود ۳۰۰۰پ م، احداث جاده های مستحکم ضرورت یافت؛ بیشتر تمدن های باستانی نیز نوعی شبکۀ راه داشتند.
تاریخ باستان. نخستین جادۀ مهم جادۀ سلطنتی ایران۱ (ح ۴۵۰پ م) بود، که از خلیج فارس تا دریای اژه۲ پیش می رفت و بیش از ۴۵۰۰ کیلومتر امتداد داشت. چین باستان نیز شبکۀ راه گسترده ای داشت. رومی ها شیوه هایی برای مهندسی راه و جاده ابداع کردند که تا ۱,۴۰۰ سال بعد بی نظیر بود. جاده های رومی معمولاً مستقیم بودند و آن ها را با سنگ های مسطح سنگ فرش می کردند، سپس روی آن ها را با لایه ای شنی می پوشاندند و رویه ای سخت پیدا می کرد. در قرون وسطا کیفیت جاده ها رو به خرابی نهاد. تا اواخر قرن ۱۸ از اغلب جاده های اروپا درست نگهداری نمی شد و سفر در زمستان دشوار بود. در انگلستان قانون تعمیر شاهراه ها (مصوب ۱۵۵۵) همۀ مردم محلی را ملزم می کرد که چهار روز در سال را صرف کار تعمیر جاده ها کنند، اما این کار یا به طرز بدی صورت می گرفت یا اصلاً اجرا نمی شد و مسافران از شیارها، گِل ولای، تصادف ها، و راهزنان شکایت می کردند. به خصوص حمل و نقل کالاهای سنگین از جاده ها دشوار بود و به رغم تصویب قانونی برای تلاش به منظور افزایش عرض چرخ ها، لبه های آهنی چرخ های واگن ها سطح جاده ها را خراب می کرد.