کلمه «بقر» در اصل از ریشهای عربی به معنای شکافتن و گشودن میآید. در زبان عربی، فعل «بَقَرَ» به معنای «شکافتن زمین» یا «باز کردن چیزی از درون» است. با گذر زمان، این واژه برای اشاره به گاو به کار رفت، زیرا گفته میشود که گاو زمین را برای شخم زدن و کشاورزی میشکافد. از همین ریشه، واژه «بَقَره» به معنای «گاو ماده» نیز ساخته شده است.
در قرآن کریم، این واژه در سورهی معروف بقره به کار رفته است که دومین و بزرگترین سورهی قرآن است. نام این سوره از داستانی گرفته شده که در آن بنیاسرائیل به فرمان الهی مأمور میشوند گاوی را قربانی کنند تا حقیقت قتلی آشکار شود. این ماجرا نماد فرمانبرداری، ایمان و آزمایش الهی است و در آیات ۶۷ تا ۷۳ سوره ذکر شده است. بنابراین، در این زمینه، «بقر» تنها نام یک حیوان نیست، بلکه مفهومی اخلاقی و دینی را نیز در خود دارد.
از دیدگاه فرهنگی و زبانی، این واژه نشاندهندهی جایگاه گاو در زندگی مردم باستانی خاورمیانه است؛ حیوانی که هم در کشاورزی، هم در تغذیه و هم در آیینهای مذهبی نقش داشته است. در متون عربی و فارسی کهن نیز، «بقر» گاه نماد نعمت، تلاش، و برکت زمین دانسته میشود. به این ترتیب، معنای این کلمه ترکیبی از مفهوم مادی (گاو و زمین) و معنوی (برکت و اطاعت الهی) است.