تناقض

تناقض یا پادگویی به معنای مواجهه دو گزاره است که از نظر موضوع و محمول مشابه هستند، اما از لحاظ کیفیت و کمیت یکسان نیستند. به عنوان مثال، می‌توان به دو گزاره همهٔ دانشجویان روشن‌فکر هستند و برخی از دانشجویان روشن‌فکر نیستند اشاره کرد. در اینجا، امکان ندارد که هر دو گزاره به طور همزمان درست باشند. به عبارت دیگر، اگر گزاره همهٔ دانشجویان روشن‌فکر هستند صحیح باشد، آنگاه گزاره برخی از دانشجویان روشن‌فکر نیستند نادرست خواهد بود و بالعکس. همچنین، نادرستی هر دو گزاره نیز ممکن نیست؛ به این معنا که اگر گزاره همهٔ دانشجویان روشن‌فکر هستند نادرست باشد، از این نادرستی نتیجه می‌گیریم که گزاره برخی از دانشجویان روشن‌فکر نیستند باید درست باشد، زیرا هیچ گزینه دیگری وجود ندارد. بنابراین، می‌توان گفت که برای هر گزاره، تنها یک گزارهٔ هم‌ستیز وجود دارد. به عبارت دیگر، دو طرف هم‌ستیزی برخلاف دو طرف تضاد، هیچ امکان دیگری برای وجود یک گزینه سوم باقی نمی‌گذارند.