دوغ

دوغ یکی از نوشیدنی‌های سنتی و محبوب در فرهنگ غذایی ایران و بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای میانه است که قدمتی بسیار طولانی دارد و به عنوان یک نوشیدنی خنک و مقوی در کنار غذاهای مختلف مصرف می‌شود. این نوشیدنی از فرآورده‌های لبنی تهیه می‌شود و ترکیبی از ماست یا شیر تخمیر شده، آب و گاهی نمک و ادویه‌های معطر است که طعمی خاص، ملایم و گوارا به آن می‌بخشد.

ماهیت و ترکیبات

دوغ نوشیدنی‌ای است که عمدتاً از ماست و آب تهیه می‌شود؛ ابتدا ماست را با مقداری آب مخلوط می‌کنند تا رقیق شود و سپس این مخلوط را تخمیر می‌کنند یا به آن مواد تخمیرکننده طبیعی اضافه می‌کنند تا طعم ترش و ملایمی پیدا کند. در بسیاری از مناطق، به این نوشیدنی مقداری نمک افزوده می‌شود تا طعم آن متعادل‌تر شود و در برخی مناطق نیز ادویه‌هایی مانند نعناع خشک یا پونه به آن اضافه می‌شود تا عطر و طعم خاصی به آن بدهد.

روش تهیه سنتی

در روش سنتی، دوغ از طریق تهیه ماست خانگی و سپس رقیق کردن آن با آب و افزودن نمک به دست می‌آید. این نوشیدنی در ظرف‌های سفالی یا شیشه‌ای نگهداری می‌شود تا طعم و تازگی خود را حفظ کند. در گذشته، این نوشیدنی به صورت دستی هم زده می‌شد تا یکدست و کف‌آلود شود و همین کف‌آلود بودن یکی از نشانه‌های کیفیت و تازگی آن به شمار می‌رفت.

خواص تغذیه‌ای و فواید سلامتی

دوغ به دلیل داشتن ماست و فرآورده‌های لبنی، منبع غنی کلسیم، پروتئین، ویتامین‌های گروه B و سایر مواد معدنی است که برای حفظ سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و عملکرد مناسب عضلات ضروری هستند. همچنین، فرآیند تخمیر باعث می‌شود که این نوشیدنی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک باشد که به تعادل فلور روده کمک می‌کنند، هضم غذا را بهبود می‌بخشند و از بروز مشکلات گوارشی مانند یبوست و اسهال جلوگیری می‌کنند. مصرف آن همچنین می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند، زیرا برخلاف نوشیدنی‌های شیرین، این نوشیدنی حاوی قند کمی است و در عین حال به دلیل وجود پتاسیم و کلسیم ممکن است اثر مثبتی بر سلامت قلب داشته باشد. همچنین به دلیل خاصیت خنک‌کنندگی و هیدراته کردن بدن، نوشیدنی مناسبی در روزهای گرم تابستان محسوب می‌شود.

تصویر معنی دوغ

لغت نامه دهخدا

دوغ. ( اِ ) شیری که زبد آن را بگیرند و ماده پنیری آن بر جای باشد. ( بحر الجواهر ). شیر ترش مسکه گرفته. ( ناظم الاطباء ). شیری که از وی مسکه بر آورده باشند که جغرات باشد اما فارسیان به «واو» مجهول خوانند و بعضی دوغ ماست به اضافه نیز آورده اند. ( آنندراج ). مخیض. ( دهار ) ( از منتهی الارب ).شیری که از او مسکه برآورده باشند. ( غیاث ). اسم فارسی مخیض است. ( تحفه حکیم مؤمن ). هو اللبن الذی قد انتزع زبده. ( جواهر اللغة ). مخیض بقر است. ( از اختیارات بدیعی ). ماست مخلوط با آب مسکه گرفته. ( ناظم الاطباء ). در دیلمان و رشت دو ( با حذف غین ) گویند. ماست یا شیر آمیخته با آب که با تکاندن در مشک یا به وسایل دیگر مسکه آن را گرفته باشند. ( از یادداشت مؤلف ).دوق؛ شیر بسیار است و شاید معرب دوغ فارسی باشد. ( از المعرب جوالیقی ص 155 ): ولیتقدم قبله باکل البصل فی الدوغ. ( قانون ابن سینا کتاب 1 ص 118 ).
بخارا خوشتر از لوکر خداوندا همی دانی
ولیکن کرد نشکیبید از دوغ بیابانی.لوکری.کسی را کش تو بینی درد سرفه
بفرمایش تو آب دوغ و خرفه.طیان.وز خس و از خار به بیگاه وگاه
روغن وپینو کنی و دوغ و ماست.ناصرخسرو.ولیکن کسی کاو نداده ست دوغ
چرا دارد امید شیر و عسل.ناصرخسرو.که نادان شبان دوغ بد پیشت آرد
و گر پاره پاره ببری به گازش.ناصرخسرو.کنداز دوغ میره باسهل
سنن خویش ادا به فتح الباب.سوزنی.از بخل کسی که می کند وعده دروغ
بگریز از اوکه آب دارد در دوغ.خاقانی.روغن اندر دوغ باشد چون عدم
دوغ در هستی بر آورده علم.مولوی.جوهر صدقت خفی شد در دروغ
همچو طعم روغن اندر طعم دوغ.مولوی.سالها این دوغ تن پیدا و فاش
روغن جان اندر او فانی و فاش.مولوی.شاعری نیست پیشه ای که از آن
رسدت نان به تره، تره به دوغ.ابن یمین.کدک و کشک نهاده ست و تغار لور و دوغ
قدحی کرده پر از کنگر و کنب خوشخوار.بسحاق اطعمه.- امثال:
اگر صد سال در مشکی زنی دوغ

فرهنگ معین

(اِ. ) ماستی که در آن آب ریخته و به هم زده باشند.، ~ُ دوشاب برای کسی فرق نداشتن کنایه از: خوب و بد را تمیز ندادن.

فرهنگ عمید

ماست که در آن آب ریخته و به هم زده باشند، ماست مخلوط با آب.
* دوغ وحدت: دوغی که درویشان در آن بنگ می ریزند و می آشامند.

فرهنگ فارسی

ماست مخلو با آب، ماست که در آن آب ریخته وبهم زنند
( اسم ) شیر ترش مسکه گرفته آب ماست. یا دوغ وحدت دوغی مخلوط باحشیش کف مال با پونه که درویشان شب میلاد علی ابن ابیطالب ( ع ) با شریفات و مراسمی تهیه کنند و خورند.
بیمار شدن هم. قوم.

دانشنامه آزاد فارسی

رایج ترین و مشهورترین نوشیدنی ایرانی، فراهم آمده از ماست چکیده و آب خنک که در انواعی از آن سبزی های معطری چون پونه، کاکوتی، کرفسِ کوهی، مِشکک، نعنا، و آویشن می ریزند. در تهیۀ دوغ گازدار به جای آب از سودا یا آب گازدار بهره می برند. در برخی دوغ ها، مثل گُرماست یا دوغِ ترکی، به جای آب از شیر بهره می برند. مردم هند و پاکستان در دوغ مخصوص خود به جای نمک، شکر می ریزند. نوعی دوغ نیز در قفقاز و ترکستان تهیه می شود که کِفیر، ظاهراً برساخته از واژۀ فارسی کیفور، نام دارد و آن را با افزودن مقداری قارچ کِفیر، که در شیر رشد می کند و می بالد، در حرارتی ح دود بیست درجۀ سانتی گراد از دوازده تا ۴۸ ساعت به دست می آورند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] دوغ یکی از فرآورده های لبنی می باشد. عنوان یاد شده به مناسبت در باب تجارت به کار رفته است.
بنابر مشهور، هر فرعی با اصل خود و نیز فروع یک اصل نسبت به یکدیگر، یک جنس به شمار می روند، مانند شیر و دوغ و دوغ و کشک. از این رو، در مقام داد و ستد، زیاد گرفتن یکی در برابر دیگری- مانند فروختن یک کیلو شیر در مقابل دو کیلو دوغ ربا محسوب می شود و حرام است.

ویکی واژه

نوعی نوشیدنی که از مخلوط کردن آب و ماست بدست می‌آید. دوغ ممکن است تصحیف شده دؤغ باشد، و به معنی زایش یا افزایش است، افزودن آب به ماست افزوده فوق قابل مشاهده است.
ماستی که در آن آب ریخته و به هم زده باشند.
دوغ و دوشاب برای کسی فرق نداشتن کنایه از: خوب و بد را تمیز ندادن.