پهلوان

پهلوان، عنوانی است برای مردان شجاع و توانا، جنگجویان دلیر، قهرمانان کشتی و افرادی که به قدرت بدنی معروف هستند. از زمان‌های قدیم، برجسته‌ترین و قدرتمندترین رزمندگان میدان نبرد را با لقب جهان پهلوان می‌شناخته‌اند. این افراد نمونه‌هایی از ایزدان و الاهگان آسمانی بودند که در قالب مردان شجاع و توانای نسانی ظاهر می‌شدند، اما رفتار و ویژگی‌هایشان به گونه‌ای بود که شبیه به ایزدان و موجودات فوق‌انسانی به نظر می‌رسید. به عنوان مثال، گرشاسب، بزرگ‌ترین رزمنده دین زرتشتی، از گروه ایزد پهلوانان به شمار می‌رفت. رستم نیز در آغاز، جوهر و اصل ایزدی هند و ایرانی داشت و در حماسه‌های سکایی و ایرانی پس از دوران اوستا، و در سیستان که از نفوذ و تعصبات دینی زرتشتی دور بود، به رزمنده بزرگ حماسی شاهنامه تبدیل شد. آنان بر خلاف قهرمانان دوره اساطیری، انسان‌هایی بودند که دارای قدرت و رفتارهای جادویی و افسانه‌ای بودند. دوره حماسی ایران با ظهور کاوه و سلطنت منوچهر آغاز شد و با مرگ رستم و سلطنت بهمن، پسر اسفندیار به پایان رسید. در این دوران کاوه، پسرش کارن یا قارن، گرشاسب و اسفندیار ظهور کردند و هر یک شجاعت‌ها و مردانگی‌های شگفت‌انگیزی از خود به نمایش گذاشتند. رستم، که نامش به صورت رُسْتَهْم در کنار نام اسفندیار در متن پهلوی منظومه غیردینی درخت آسوریگ ذکر شده، بزرگ‌ترین جهان‌ پهلوان ایران به شمار می‌رود. همچنین کیخسرو، به عنوان برترین شاه دوره کیانی شناخته می‌شود. اسفندیار نیز با پایگاه دینی بود و به عنوان برگزیده و حامی زردشت شناخته می‌شد. رستم سیستانی، در کنار دودمان کیانیان، بخشی از سنت حماسه‌های ملی ایران را تشکیل داد. نولد که معتقد است که بخشی از قهرمانی‌های رستم سیستانی که جنبه‌های فوق بشری دارد، نتیجه و محصول تفکرات اقوام ابتدایی است، در حالی که بخش دیگری از دلاوری‌های او که ناشی از مهارت‌ها و هنرهای انسانی است، به دوره‌های بعدی تعلق دارد. در دوران حماسی، هاله‌ای از افسانه شخصیت رستم را احاطه کرده و او را به عنوان یک رزمنده حماسی دوباره معرفی می‌کند و به او جایگاهی تقریباً ایزدگونه و اساطیری می‌بخشد.