لغت نامه دهخدا
مصعب. [ م ُ ع ِ ] ( ع ص ) صاحب شتر سرکش. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ).
مصعب. [ م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن جابر، مکنی به ابونصر. تابعی است. ( یادداشت مؤلف ).
مصعب. [م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن زبیر. از مردان نامی صدر اسلام و دست راست برادرش عبداﷲ زبیر بود که حجاز و عراق را به زیر سلطه برادر درآورد و مختار ثقفی را شکست داد و کشت. عبدالملک مروان با او به جنگ پرداخت و چون ازشکست او عاجز ماند برادرش محمد را با امان نامه ای پیش او فرستاد با هزارهزار درهم صله و فرمان حکومت عراقین تا از جنگ دست بردارد. مصعب نپذیرفت تا عبدالملک سپاهی گران به نبرد وی فرستاد و او در جنگ کشته شد و سرش را برای عبدالملک بردند ( سال 71 هَ. ق. ). قبیله بنی مصعب در هناویه مصر بدو منسوب است. تولد مصعب به سال 26 هَ. ق. بوده است. ( از الاعلام زرکلی ).
مصعب. [ م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن سعدبن ابی وقاص. سردار نامی اسلام و برادر عمر سعد معروف و مکنی به ابوزراوه. تابعی است. ( از یادداشت مؤلف ).
مصعب. [ م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن عبداﷲبن مصعب بن ثابت بن عبداﷲبن زبیربن العوام.محدث و راویه و شاعر است و پدر او عبداﷲ مکنی به ابوعبداﷲ، نزیل بغداد و ادیب از اشرار ناس بوده و ستمکاری او بر فرزندان علی بن ابیطالب ( ع ) و جز او با یحیی بن عبداﷲ معروف است. وفات مصعب در 233 هَ. ق. به نودوشش سالگی روی داده است. و مصعب عم زبیربن ابی بکر است و از مصعب است کتاب النسب الکبیر و کتاب نسب قریش. ( الفهرست ابن الندیم ). و رجوع به اعلام زرکلی شود.
مصعب. [ م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن عمر. صاحب لواء رسول اﷲ ( ص ) است. ( منتهی الارب ).
مصعب. [ م ُ ع َ ] ( اِخ ) ابن عمیربن هاشم بن عبدمناف، مکنی به ابومحمد. یکی از کبار صحابه کرام و از قبیله بنی عبدالدار و از کسانی بود که در آغاز بعثت حضرت در مکه به اسلام گرویدند. او دین خود را نهان می داشت ولی خانواده اش بدان پی بردند و او را زندانی کردند اما او با کسانی که به حبشه مهاجرت کردند بدان دیار گریخت سپس به مکه برگشت و به مدینه مهاجرت نمود و نخستین کسی است که در مدینه در نماز جمعه شرکت کرد و در مدینه به عنوان مقری شهرت یافت. در غزوه بدر شرکت کرد و در احد پرچم اسلام را در دست داشت و به شهادت رسید ( سال سوم هجری ) در عهد جاهلیت در زیبایی و ثروت و جوانی مشهور بود ولی با ظهور اسلام به زهد گرایید و به مصعب الخیر ملقب گردید. گویند آیه شریفه «من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا اﷲ علیه » در شأن او و یارانش نازل شد. ( از اعلام زرکلی ).