مجوس واژهای است که در زبان فارسی به معنای آتشپرست به کار رفته و جمع آن مجوسان است. این اصطلاح، ریشه در زبان فلاسفه یونان باستان دارد و در دوران گسترش دین مبین اسلام، برای اطلاق بر کاهنان و موبدان زرتشتی به کار رفت. این گروه، مبلغان و پاسداران دین زرتشت پیش از ظهور اسلام بودند و نقش مهمی در حفظ و انتقال آموزههای این دین ایفا کردند. تاریخنگاران و فیلسوفان یونان باستان، از جمله هرودوت، در نوشتههای خود به توصیف آیینها و باورهای این گروه پرداختهاند و به تفاوتهای موجود میان رسوم مذهبی و عادات روزمره مغان (مجوسان) با سایر اقوام پارسی اشاره کردهاند.
هرودوت، مورخ شهیر یونان، در تحلیل خود از جامعه و دین ایران باستان، به شکلی مبسوط به شرح عقاید و مناسک دینی مغان پرداخته است. او بر این نکته تأکید دارد که آداب و رسوم مذهبی که توسط این کاهنان زرتشتی به جا آورده میشد، از جهاتی با سنتهای رایج میان دیگر اقوام پارسی تفاوتهای محسوسی داشته است. این تفاوتها میتوانند نشاندهنده وجود خردهفرهنگها، سلسلهمراتب درونی، یا حتی تحولات تاریخی در خود دین زرتشت باشند که بازتاب آن در گزارشهای مورخان خارجی منعکس شده است.
این تمایزگذاریها از سوی مورخان یونانی، درک ما را از پیچیدگیهای فرهنگی و دینی در ایران باستان غنیتر میسازد. اطلاق واژه مجوس بر زرتشتیان، اگرچه در بستر تاریخی خاصی صورت گرفته، اما به مرور زمان به عنوان یکی از واژگان رایج برای اشاره به پیروان این دین کهن در متون تاریخی و ادبی باقی مانده است. درک دقیق معنای این واژه و تاریخچه آن، به ما کمک میکند تا با نگاهی عمیقتر به مطالعه تاریخ ادیان و فرهنگهای ایران باستان بپردازیم.