کلمه مؤاخذه در زبان فارسی به معنای «بازخواست»، «سرزنش» یا «توبیخ» است و زمانی به کار می‌رود که فردی به دلیل انجام کاری نادرست، اشتباه یا تخلف، مورد پرسش یا انتقاد قرار می‌گیرد. این واژه بار معنایی جدی و رسمی دارد و بیشتر در موقعیت‌هایی استفاده می‌شود که لازم است مسئولیت اشتباهات یا خطاها به شکل مؤثر مطرح و بررسی شود.
این کلمه در اصل به معنای بازخواست کردن کسی است که خطایی انجام داده یا وظیفه خود را به درستی انجام نداده است. وقتی کسی مؤاخذه می‌شود، یعنی از او خواسته می‌شود توضیح دهد که چرا کاری را نادرست انجام داده یا چرا به تعهداتش عمل نکرده است. این کار همراه با سرزنش یا انتقاد است، اما هدف آن صرفاً توبیخ نیست بلکه اغلب برای اصلاح رفتار و جلوگیری از تکرار اشتباهات انجام می‌شود.
یکی از اهداف اصلی این کار، اصلاح رفتار و جلوگیری از تکرار اشتباهات است. وقتی فردی مؤاخذه می‌شود، معمولاً از او خواسته می‌شود مسئولیت کارهای نادرست خود را بپذیرد و در آینده دقت بیشتری به خرج دهد. این فرآیند در محیط‌های کاری، آموزشی و اجتماعی اهمیت زیادی دارد زیرا باعث می‌شود نظم و انضباط حفظ شده و کیفیت عملکرد بهبود یابد.
در متون دینی، مؤاخذه به عنوان مفهومی معنوی نیز به کار می‌رود که به معنای بازخواست انسان توسط خداوند در قبال اعمال و رفتارهایش است. این کاربرد نشان‌دهنده اهمیت پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در زندگی فردی و اجتماعی است و تأکید می‌کند که هر کسی باید در برابر رفتارهای خود پاسخگو باشد.