استثناء به معنای کنار گذاشتن یا خارج کردن چیزی از یک قانون، قاعده یا گروه است. وقتی چیزی یا کسی استثناء می‌شود، دیگر مشمول شرایط عمومی یا قوانین رایج نمی‌گردد و برای آن شرایط ویژه‌ای در نظر گرفته می‌شود. این مفهوم در زبان فارسی و متون حقوقی، ادبی و روزمره کاربرد دارد و نشان‌دهنده تفاوت یک مورد نسبت به سایر موارد مشابه است.
در حوزه قانون و مقررات، این واژه به مواردی گفته می‌شود که از قانون عمومی مستثنی شده‌اند. مثلاً یک قانون ممکن است شامل همه افراد شود، ولی برای گروه خاصی شرایط متفاوتی قائل شود که همان استثناء است. این کاربرد نشان می‌دهد قوانین همیشه مطلق نیستند و در موارد خاص، می‌توانند تغییر یا اصلاح پیدا کنند تا عدالت یا کاربرد عملی حفظ شود.
در گفتار و نوشتار روزمره، این واژه معمولاً به چیزی گفته می‌شود که از قاعده عمومی خارج است یا متفاوت از حالت معمول عمل می‌کند. برای مثال، وقتی می‌گوییم «همه دانش‌آموزان باید تکلیف بنویسند، به استثناء حسن»، منظور این است که حسن از این قانون مستثنی شده است.