تکواژ

«تکواژ» کوچک‌ترین واحد معنایی یا دستوری زبان است که قابل تجزیه به بخش‌های کوچکترِ دارای معنا نیست. این واژه در زبان‌شناسی برای اشاره به جزء بنیادین ساخت واژه‌ها به‌کار می‌رود و می‌تواند به تنهایی کلمه باشد یا در ترکیب با عناصر دیگر، واژه‌های پیچیده‌تری را بسازد.

تکواژها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: نوع آزاد و نوع وابسته. نوع آزاد می‌تواند به‌صورت مستقل در جمله ظاهر شود، مانند «خانه» یا «کتاب». در مقابل، نوع وابسته به تنهایی معنای کامل ندارد و باید به کلمه‌ای دیگر متصل گردد، مانند «ها» در «کتاب‌ها» یا «تر» در «بهتر».

تکواژ نقشی اساسی در ساختار واژه و جمله دارد، زیرا واحد پایه‌ای معنا و دستور محسوب می‌شود. زبان‌شناسان با بررسی آن‌ها، ساخت درونی واژه‌ها و شیوه‌ی گسترش زبان را تحلیل می‌کنند. به همین دلیل، شناخت تکواژ برای درک علمی زبان و فرایند واژه‌سازی اهمیت زیادی دارد.

فرهنگستان زبان و ادب

{morpheme} [زبان شناسی] کوچک ترین واحد انتزاعی معنی دار یا نقش دار زبان

ویکی واژه

کوچک‌ترین واحد انتزاعی معنی‏دار یا نقش‏دار زبان.

جمله سازی با تکواژ

همچنین قوانین خاصی برای هم‌نشینی واج‌های فارسی هست. در فارسی، واج‌های همانندو با واجگاه (مخرج تلفظ) نزدیک به هم، نمی‌تواند در کنار هم‌آید؛ مثلاً در زبان فارسی هیچ‌گاه در یک هجا و شاید تکواژه، واجِ /چ/ پیش از /ر/، و /ب/ پیش و پس از /پ/ و /د/ پیش از /ز/ نمی‌آید. در واژه‌های مرکب نیز معمولاً ادغامی تلفظ می‌شود. واج‌های فارسی قوانین سختی دارد که البته به راحت شدن زبان می‌انجامد.
آوانگار، یک نویسه است که نشانگر یک آوا (صدای گفتار) بوده یا ترکیبی از چند آوا است (به مانند حروف الفبای لاتین). آوانگار با واژه‌نگار که نشانگر یک واژه یا تکواژ است، ناهمسان می‌باشد.