معنی تاریخ هجری

لغت نامه دهخدا

تاریخ هجری. [ خ ِ هَِ ] ( ترکیب وصفی، اِ مرکب ) در زمره تاریخهای جدید محسوب است. ابتداء آن از روز جمعه 16 ژوئیه 622 م. است و مورد پیروی همه مسلمانان است. و این تاریخ بر مبنای زمانی است که حضرت محمد ( ص ) در آن تاریخ از مکه به مدینه مهاجرت کرده است. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: باید دانست که تاریخها بحسب اصطلاح هر قومی مختلف است و از آنجمله تاریخ هجرت است و آن آغاز محرم سالی است که هجرت پیغمبر صلی اﷲعلیه وسلم از مکه به مدینه در آن روی داد. و ماههای این تاریخ معروف و مأخوذ از رؤیت هلال است وهیچ ماه آن بیش از 30 و کمتر از 29 روز نیست و ممکن است که چهار ماه آن متوالیاً 30 روز و سه ماه 29روزی باشد و سالها و ماههای آن قمری حقیقی است و هر سال هجری 12 ماه است و منجمان ماه محرم را 30 روز و صفررا 29 روز گیرند و بهمین طریق الی آخر، بنابراین سالها و ماههای آنها قمری اصطلاحی است... و سبب وضع تاریخ هجری اینست که ابوموسی اشعری به عمر رضی اﷲعنه نوشت که چکی رسیده است از امیرالمؤمنین که تاریخ پرداختش ماه شعبان است، ولی نمیدانم کدام شعبان است. شعبان گذشته یا شعبان آینده. پس عمر بزرگان صحابه را جمعنمود و از آنها برای ضبط ایام مشاورت بعمل آورد، هرمزان فرمانروای اهواز در دست آنان اسیر بود و گفت ماحسابی داریم که آنرا «ماه روز» نامیم که حساب ماهها و سالها باشد و کیفیت استعمال آنرا بیان کرد. پس عمربوضع تاریخ فرمان داد. عده ای از یهودان بتاریخ روم اشاره کردند ولی این تاریخ بعلت طولانی بودنش مقبول نیفتاد، گروهی تاریخ ایرانیان را پیشنهاد کردند، این هم بعلت نداشتن مبداء معینی مردود گردید زیرا مبداء تاریخهای فرس بوسیله پادشاهی برقرار می شد و تاریخ قبلی کنار افکنده میشد پس عقیده آنان بر این قرار گرفت که روزی از ایام حضرت رسول را مبداء تاریخ قرار دهند. برای این کار زمان بعثت را بعلت نامعلوم بودن آن و وقت تولد را بعلت وجود اختلاف در تاریخ آن صلاح ندانستند زیرا می گفتند که تولد حضرت شب دوم یا هشتم یا13 ربیعالاَّخر سال چهلم یا چهل ودوم یا چهل وسوم از سلطنت انوشیروان اتفاق افتاده است. و زمان وفات را هم بعلت ناخوش آیندی طبع قبول نکردند، پس راه وسطی انتخاب کردند و زمان هجرت از مکه بمدینه را مبداء قرار دادند که از آن زمان دولت اسلامی پدید آمد، و هجرت روز سه شنبه 8 ربیعالاول بود، اول این سال روز پنجشنبه محرم بود بنابراین در سال 17 هجری همگی بدین تاریخ متفق شدند. ( کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 64 ).