شبرقان. [ ش ُ ب ُ ] ( اِخ ) شَبورقان که عامه آن را شُبرُقان خوانند و آن شهری است نیکو از شهرهای جوزجان واقع در نزدیکی بلخ و فاصله شبرقان تا آنجا از طرف جنوب یک منزل راه است و از آن تا یهودیه جوزجان وبرگشت به فاریاب از طرف شمال دو منزل. و سپس از فاریاب تا یهودیه یک منزل و از شبورقان تا فاریاب نیز همین مقدار راه است. ( از معجم البلدان ). از جمله شهرهای مهم جوزجان در قرون وسطی شبرقان که آن را «شبورقان » و «اشبرقان » و «شبورغان » هم نوشته اند و هنوز باقی است و در قرن سوم هجری یک بار مرکز و کُرسی ولایت جوزجان واقع گردید و پس از آن مرکز این ولایت به یهودیه یعنی میمنه که در آن زمان به اندازه شبرقان بوده انتقال یافت باغها و کشتزارهایش در نهایت حاصلخیزی بود و میوه های آن فراوان از آنجا به نواحی دیگر صادر میگردید. یاقوت که آن را به نام های شبرقان و شفرقان وشبورقان ضبط کرده گوید: در سال 617 هَ. ق. در زمان فتنه و هجوم مغول شهری بسیار پرجمعیت و بازارهایش بسیار پرمتاع بوده. یک قرن بعد حمداﷲ مستوفی که شبورقان و فاریاب را با هم ذکر کرده گوید: شهری کوچک است و گرمسیر و غله اش فراوان و نعمت ارزان است و ناصرخسرو در سفرنامه خود از این شهر هنگام عبور به طالقان یاد کرده است. ( سرزمینهای خلافت شرقی ص 452، 453 ) ( سفرنامه ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص 126 ) ( معجم البلدان ).
دانشنامه آزاد فارسی
شِبَرقان (یا: شبرغان) شهری در شمال افغانستان، مرکز ایالت جوزجان در قرن ۳ ق، و در ۱۳۰ کیلومتری غرب مزار شریف. از نام های پیشین آن اشبورقان، شبورقان، سبورقان، سبرقان و اشبرقان است. این شهر بازار کالاهای زراعی و فروش پوست قراکل بود و در قرون اول اسلامی از شهرهای معتبر خراسان به شمار می رفت. این موقعیت پس از آن به شهر یهودیه (میمنه) انتقال یافت. شبرقان در صحرا واقع بود و آب فراوان، مزارع بسیار، و باغات اندک داشت. هم زمان با حملۀ مغول شهری بزرگ بود، اما یک قرن بعد به شهری کوچک با غلۀ فراوان تبدیل شد. در دورۀ تیموریان شهری معتبر، و در اوایل سلطنت تیمور مرکز حکومت زنده حشم از رقیبان او بود. بعضی از جنگ های جانشینان تیمور در اطراف این شهر اتفاق افتاد.
