دانشنامه اسلامی
در برخی از مآخذ ایرانی از او با لقب «شاهنشاه » یاد کرده اند. نووی به نقل از ابواسامه او را در میان محدثان مانند امیرالمؤمنین در میان مردم خوانده است .ابن مبارک در مرو از پدری ترک و مادری خوارزمی زاده شد. پدرش از موالی بازرگانی از بنوحنظله بود که در همدان اقامت داشت . از اوایل زندگی ابن مبارک اطلاع کافی در دست نیست . تنها در برخی از منابع داستان هایی آمده است ، حاکی از اینکه در جوانی روزگار خود را به عشق بازی و خوش گذرانی سپری می کرد، اما به زودی توبه کرد و روی به علم و عبادت آورد. ابن مبارک به قولی مشهور آنگاه که از جهاد برمی گشت در هیت درگذشت. او را در همان جا به خاک سپردند و مردم به تربت او تبرک می جسته اند. پس از وفات وی هارون الرشید او را بزرگ داشت و به سوگ نشست و دستور داد تا مردم عزا بگیرند.
اساتید
ابن مبارک به قولی ۲۰ ساله بود که طلب علم را آغاز کرد و نزد ربیع بن انس خراسانی رفت و از او حدیث شنید. در ۱۴۱ق بود که مرو را ترک کرد و برای کسب دانش به عراق رفت و در بغداد به صحبت مشایخ آن دیار رسید. سپس به مکه رفت و مدتی در آن جا مجاور شد. گویا در این سفر بود که بسیاری از تابعین را دریافت و از آنان دانش آموخت . در سفرهایی که ذکر آن ها رفت ، ابن مبارک بسیاری از شیوخ چون هشام بن عروه ، ابان بن تغلب ، سلیمان اعمش ، حماد بن زید، عبدالله بن لهیعه ، عبدالرحمان اوزاعی ، عبدالملک بن جریح و ابوبکر بن عیاش را دیده و از آنان استماع کرده است . وی همچنین در زمره نخستین شاگردان ابوحنیفه به شمار می رود. ابن مبارک هر چند مجلس درس او را دوست می داشت و وی را به قولی «افقه » مردم می دانست، با این حال پیروی ابوحنیفه نمی کرد و خود در مسائل فقهی نظر اجتهادی داشت . وی نزد مالک نیز فقه آموخته و کتاب الموطَأ او را از خودش روایت کرده است . از دیگر مشایخ ابن مبارک در فقه سفیان ثوری است که حق او در پرورش وی به قول خودش ، چونان حقی است که ابوحنیفه بر او داشته است .
جایگاه علمی
وی در مرو مورد احترام بوده است ، به طوری که والی مرو، عبدالله بن ابی العباس طرسوسی ، برای استماع حدیث به منزلش می رفته است. افزون بر این در دو رباطی که برای طالبان حدیث و فقه در مرو بنا کرده بود، مجالس درسی برپا می داشته و خانه وسیع او در مرو نیز محل اجتماع طالبان دانش بوده است. این همه نشان از آن دارد که ابن مبارک پس از نخستین سفرش ، محدثی فقیه شناخته می شده است . با این همه ابن مبارک برای تحصیل علم به سفرهای دیگری از جمله حرمین ، شهرهای مختلف عراق ، شام ، مصر، یمن و خراسان نیز رفته است.
در تجارت
...
