( حسبانیة ) حسبانیة. [ ح ِ نی ی َ ] ( اِخ ) طائفه ای از فلاسفه که منکر وجود حقیقی اشیاء بوده اند و جهان خارج را وهم میپنداشتند و آنرا زاده عقول و توهمات و حواس مردم میشمردند. اینان که در قرن سوم هجری در کشور اسلام نفوذ کرده بودند، پیرو افکار شکاکان یونان و مکتب پرون بوده اند. ابن عبدربه داستانی از آمدن یک تن از ایشان به مجلس مأمون آورده گوید: ما همه اشیاء را زاده توهم وحسبان دانیم که مردم بقدر عقول خویش تصوری میسازند و در واقع و حقیقت هیچ نیست ، پس ثمامه برخاست و سیلی بر روی وی زد که گونه او را سیاه نمود. حسبانی فریاد زد یا امیرالمؤمنین ( مأمون ) در مجلس تو با من چنین کنند ثمامه گفت : مگر من چه کردم ؟ گفت : سیلی بر گونه ام نواختی ! گفت : شاید با عطری روی تو را تدهین کرده باشم و تو چنین پنداشته ای. سپس انشاء کرده گفت : و لعل آدم امنا والاب حوا فی الحساب و لعل ما ابصرت من بیض الطیور هو الغراب و عساک حین قعدت قمَ َت و حین حئت هوالذهاب و عسی البنفسج زنبق و عسی البهار هو الشذاب و عساک تأکل من خرا ک و انت تحسبه کباب.( عقدالفرید ج 2 صص 239-240 ).
فرهنگ عمید
گروهی از فلاسفه که اشیا را زادۀ توهم می دانستند و منکر وجود حقیقی اشیا بودند.
