دانشنامه اسلامی
کتاب، در قالب یک مقدمه، سه وجه، دو اصل و دو قاعده تنظیم شده است.
[ویکی فقه] انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه (کتاب). «انوار الحقیقة و اطوار الطریقة و اسرار الشریعة»، به زبان عربی ، اثر سید حیدر آملی ، در باب عرفان نظری و عرفان عملی است.
کتاب، در قالب یک مقدمه، سه وجه، دو اصل و دو قاعده تنظیم شده است.
گزارش محتوا
سید حیدر، در این اثر کوشیده اختلاف ظاهری که بین راه های معرفت و کشف واقع؛ یعنی شریعت، طریقت و حقیقت وجود دارد، به گونه ای، توجیه و تحلیل کند. وی، معتقد است که این سه مفهوم، دارای یک مصداق هستند و با تعریف دین و انطباق آنها بر سه مفهوم نبوت ، رسالت و ولایت نتیجه گرفته که مردم هم منحصر در سه صنف عوام، خواص، خاص الخاص هستند که به همان سه مقام برمی گردد؛ بنابراین، از نظر وی فقه و کلام و عرفان اختلاف ذاتی با هم ندارند، بلکه مکمل یک دیگرند. مؤلف هم چنین با بیان اصول کلی انبیاء و رسولان، به مطالعه ی اصول پنج گانه ی توحید ، عدل ، نبوت ، امامت و معاد در سه مرتبه شریعت، طریقت و حقیقت پرداخته و خصوصیت هر کدام را بیان داشته است. وجه اول، در تعریف شریعت و طریقت و حقیقت و بیان اتحاد و وحدت آنهاست. وجه دوم، در بیان برتر بودن اهل حقیقت بر اهل طریقت و شریعت و بالاخره وجه سوم، در بیان احتیاج عقل به شرع و هم چنین افتقار شرع به عقل است. در اصل اول، از ضوابط کلی مقرر بین انبیاء و رسل و اولیاء و ائمه ، از آدم علیه السّلام تا خاتم صلی الله علیه و آله وسلّم و از او تا مهدی علیه السّلام ، مبنی بر رساندن هر انسانی به کمالی که به حسب استعداد و قابلیت برای وی معین شده و بیرون آوردن او از درکه نقصان و جهل به اندازه تلاش و توان وی، سخن به میان آمده است. در اصل دوم، از اینکه سیر و سلوک و طلب کمال، تنها ویژه انسان نیست، بلکه همه موجودات و مخلوقات علوی و سفلی در حال سیر و سلوک و طلب کمالند، بحث شده است. در قاعده اول، به بحث از اصول خمسه (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) در مراتب سه گانه شریعت، طریقت و حقیقت پرداخته شده است. در قاعده دوم، از فروع پنج گانه نماز و روزه و زکات و حج و جهاد در مراتب سه گانه شریعت و طریقت و حقیقت و علت تقدیم هر کدام بر دیگری و... سخن به میان آمده است.
پاره ای از مباحث مهم کتاب
به نظر مؤلف، شریعت و طریقت و حقیقت نام های مترادفی هستند که به اعتبارات گوناگون بر یک حقیقت صدق می کنند. شریعت ، اسمی است که برای راه های الهی وضع شده و دربردارنده اصول و فروع و مباح و واجب و مستحب است. طریقت، تمسک به احتیاط آمیزترین، نیکوترین و محکم ترین راه های الهی است و حقیقت، اثبات وجود چیزی است از روی کشف و عیان یا حالت و وجدان. مؤلف، اقسام بسیاری از عبادات را بر هر سه وجه بیان کرده است؛ مثلا درباره وضو توضیح می دهد که وضوی اهل شریعت نزد عام و خاص مشهور و افعال آن بر سه گونه واجب، مندوب و ادب است. واجب، خود، بر دو گونه است: افعال و کیفیات. افعال واجب، پنج چیز است: نیت، شستن صورت، شستن دو دست، مسح سر و مسح روی پا و...
← وضوی اهل طریقت
...
