دانشنامه اسلامی
سید حیدر آملی از عرفای بزرگ شیعه و از شاگردان فخرالمحقیقن، فرزند علامه حلی است. وی مفسر، محدث، فقیه، متکلم عارف است. او اصلاً از آمل مازندران ولی بزرگ شده در بغداد و حله است و بنا به تقاضای محقق حلی رساله رافعة الخلاف را تألیف نمود.
علامه سید حیدر آملی در شهر آمل مجاهدت های بسیار در ترویج عقاید تشیع نمود و سرانجام موفق به تأسیس حکومتی در این شهر شد. نتیجه این تلاش ها مسلمان شدن دیلمیان بود که از میان آن ها دولت بویه ظهور کرد. علامه آملی بعدها در بغداد سکونت گزید. گفته اند که وی به مدت بیست سال فقیه و متکلمی متعصب بود که با نوشتن کتاب جامع الاسرار به تصوف گرایید و سپس تعصب را کنار گذاشت و به تسامح گرایید. علامه آملی در زمره اولین فقیهان و متکلمان بود که میان تشیع و تصوف پیوند وثیق برقرار کرد. گرایش آملی بیشتر به تصوف بود؛ به طوری که وی صوفیان را شیعیان خاص می نامید.
فخرالمحققین، مولانا نصیرالدین کاشانی حلی.
المحیط الاعظم فی تفسیر القرآن الکریم، البحر الخضم فی تفسیر القرآن الاعظم، التأویلات الارکان، جامع الاسرار، رساله نقد النقود، رساله رافعة الخلاف.
سید حیدر انگیزه تالیف تفسیر را چنین بیان می کند:« پس از تالیف چند کتاب و رساله به زبان فارسی و عربی که به چهل عدد میرسد حق تعالی مرا به تاویل قرآن کریم امر و فرمان داد و من بعد از آن تفسیری عرفانی در هفت جلد بزرگ نوشتم و آنرا به محیط اعظم و طور اثم در تاویل کتاب الله عزیز محکم نامیدم. و همچنین این تفسیر در نهایت حسن و کمال تدوین شد و در غایت فصاحت و بلاغت به توفیق ربانی ظهور کرد بطوریکه قبل از من احدی همچون من کتابی مانند این ننگاشته است.»
وی این تفسیر را بر وفق مذاق عرفانی و روح تصوف نگاشته است. این کتاب در اصل در هفت جلد است، ولی تاکنون بیش از جلد اول و دوم آن یافت نشده و در حال حاضر قسمتی از جلد نخست آن به طبع رسیده است.
دو جلد موجود، شامل مقدمه اول از هفت مقدمه در بیان نگرش عرفانی و قرآن شناسی مؤلف است و جلد دوم، نسخه خطی در باب تفسیر سوره حمد و بخشی از سوره بقره است. از جلد اول و دوم، فقط قسمت نخست آن یعنی مقدمه سید حیدر آملی همراه با توضیحات مفصل محقق آن به چاپ رسیده است.
