دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
حیض (۴ بار)
«مَحِیض» از مادّه «حیض» مصدر میمی و به معنای عادت ماهیانه است، در «معجم مقاییس اللغه»، آمده است: این واژه، در اصل به معنای خارج شدن آب قرمز از درختی است به نام «سَمُرَه»، (سپس به عادت ماهیانه زنان اطلاق شده است) ولی در تفسیر «فخر رازی» آمده که: «حَیض» در اصل، به معنای سیل است، و لذا هنگامی که سیل جریان پیدا کند، گفته می شود: حاضَ السَّیْلُ; و حوض را نیز به همین مناسبت حوض، می گویند که آب به سوی آن جریان پیدا می کند.
اما از گفته «راغب» در «مفردات»، عکس این استفاده می شود که این واژه در اصل، به معنای همان خون عادت است (سپس به معانی دیگر اطلاق شده).
خون قاعدگی (مفردات - المنار) . در مفردات گوید: محیض به معنی حیض و وقت حیض و مکان حیض است. اب اثیر در نهایه گفته: محیض، مصدر و اسم زمان و اسم مکان و به معنی خون حیض استعمال میشود. بهتر است محیض اوّل را در آیه به معنی خون و محیض دوّم را به معنی زمان بگیریم معنی آیه چنین میشود تو را خون قاعدگی میپرسند بگو: آن یک نوع آزار است، از زنان در وقت حیض کنار شوید و با آنان مقاربت نکنید تا پاک شوند. و اگر محیض اوّل به معنی مصدر باشد معنی چنین است ترا از قاعده بودن میپرسند بگو آن آزاری است الخ. «یسئلونک» نشان میدهد که قاعدگی و مباشرت با زنان در آن حال مورد اختلاف و گفتگو بوده تا کار به سئوال از آن حضرت کشیده است و ضمناً مطلب دارای اهمیّت بوده تا قرآن مجید به بحث از آن پرداخته است . در تورات فعلی راجع به زنان در حال قاعده بودن احکامی سخت و غیر قابل تحمل نقل شده است در سفر لاویان باب 15 گوید: هر بستری که زن حائض در آن بخوابد نجس است همچنین هر چه زن روی آن بنشیند نجس است هر که بستر حائض را دست زند باید لباس خود را بشوید و با آب غسل کند و تا شب نجس است . و اگر زن حائض به چیزی دست زند آن چیز تا شام نجس است و اگر مرد در آن حال با وی همبستر شود تا هفت روز نجس خواهد بود.... در المنار گوید: نقل است که نصاری امر حیض را سهل میگرفتند و ایضاً در المنار و مجمع هست که مردم جاهلیّت با زن حائض مثل یهود در یکجا نمینشستند و طعام نمیخوردند. این امور سبب گردیده که مردم نظر اسلام را از آن حضرت رسول (ص) درباره حیض بپرسند و آیه شریفه در جواب آنها آمده است . این امور سبب گردیده که مردم نظر اسلام را از حضرت رسول (ص) درباره حائض حکم کرده که مرد را حرام است با زن خود در حال حیض جماع کند و غیر از آن سایر لذّتها حلال است و آنچه از تورات و رسوم جاهلیّت نقل شد همه از نظر اسلام پوچ و بی معنی است و نیز زن در ایام عادت باید نماز نخواند و روزه نگیرد و روزه را بعداً قضا نماید / و فروعات مختصر دیگری هم دارد که نقل آنها را لزومی نیست. بدین طریق متوجّه میشویم که لازم بوده قرآن مجید این مطلب را طرح کند و رسومات نا هنجار جاهلیّت و یهود را لغو نماید تا در این باره کمکی به زنان شود. * آیه شریفه در بیان عده طلاق است که اگر در یائسه بودن زن شک شود و یا زن جوان باشد ولی به علّتی قاعده نشود هر دو باید بعد از طلاق، سه ماه عدّه نگاه دارند. یعنی زنانیکه از قاعدگی مأیوس اند اگر در یائسه بودن به تردید افتادید و همچنین زنانیکه قاعده نمیشوند، عدّه آنها سه ماه است.
