دانشنامه اسلامی
عنوان الجامع (تقریباً به معنای دایرة المعارف) را خودِ ابن بیطار به این تألیفِ عظیم داده است. (مأخذ ما در مقالة حاضر همین چاپ بَسْ مغلوط مصر است؛ چاپ جدیدتر بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲، از حیث غلطها و اشتباهات همانند چاپ بولاق است با این تفاوت که ناشر، مقالاتِ آن را پاراگراف بندی کرده و با حروف خوانای جدید و با تفکیک واژه ها از یکدیگر به چاپ رسانده است)؛ بقیّة عنوان را ظاهراً نویسندگان سپسین به آن افزوده اند (در بعض منابع عنوان این تألیف به ناروا به صورتِ جامع المفردات یا جامع الادویة نیز آمده است). ابن بیطار این دانشنامه را به درخواست و برای نجم الدین الملک الصالح ، فرمانروای ایّوبی مصر و شام (حک: ۶۰۳ـ۶۱۵) تدوین کرده است. به عقیدة بسیاری از حکیمانِ سپسینِ دورة اسلامی و بعض دانشمندان غربی، الجامع مبسوط ترین و، بالنسبه، روشمندترین تألیف داروشناسی دورة اسلامی است ــ از ترجمة عربی اِصْطِفَن بن بَسیل (با اصلاحات حُنَین بن اسحاق ، سدة سوم) از کتاب الحشائش دیوسکوریدس (سدة اول میلادی) گرفته تا تألیفات مشابه در قرنهای اخیر. فضیلت ابن بیطار و تألیف او دلایلی چند دارد، که خود مؤلف نیز در پیشگفتارِ خود به بعض آن ها اشاره کرده است و ما در اینجا آن ها را توضیح و تکمیل می کنیم.
[ویکی فقه] الجمامع لمفرادت الادویه و الاغذیه (کتاب). الجامع لِمفردات الادویة و الاغذیة، تألیف گیاه شناس و داروشناس نامدار اَندَلُسی، ضیاءالدین ابومحمد عبدالله مالَقی (منسوب به مالَقَه در اسپانیا) مشهور به ابن بیطار (وفاتش در دمشق در ۶۴۶/۱۲۴۸) در باره داروها و خوراکیهای «مُفْرَد» است.
عنوان الجامع (تقریباً به معنای دایرة المعارف) را خودِ ابن بیطار به این تألیفِ عظیم داده است. (مأخذ ما در مقالة حاضر همین چاپ بَسْ مغلوط مصر است؛ چاپ جدیدتر بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲، از حیث غلطها و اشتباهات همانند چاپ بولاق است با این تفاوت که ناشر، مقالاتِ آن را پاراگراف بندی کرده و با حروف خوانای جدید و با تفکیک واژه ها از یکدیگر به چاپ رسانده است)؛ بقیّة عنوان را ظاهراً نویسندگان سپسین به آن افزوده اند (در بعض منابع عنوان این تألیف به ناروا به صورتِ جامع المفردات یا جامع الادویة نیز آمده است). ابن بیطار این دانشنامه را به درخواست و برای نجم الدین الملک الصالح ، فرمانروای ایّوبی مصر و شام (حک: ۶۰۳ـ۶۱۵) تدوین کرده است. به عقیدة بسیاری از حکیمانِ سپسینِ دورة اسلامی و بعض دانشمندان غربی، الجامع مبسوط ترین و، بالنسبه، روشمندترین تألیف داروشناسی دورة اسلامی است ــ از ترجمة عربی اِصْطِفَن بن بَسیل (با اصلاحات حُنَین بن اسحاق ، سدة سوم) از کتاب الحشائش دیوسکوریدس (سدة اول میلادی) گرفته تا تألیفات مشابه در قرنهای اخیر. فضیلت ابن بیطار و تألیف او دلایلی چند دارد، که خود مؤلف نیز در پیشگفتارِ خود به بعض آن ها اشاره کرده است و ما در اینجا آن ها را توضیح و تکمیل می کنیم.
← گستردگی کم نظیر مطالعات و معلومات مؤلف
(۱) ابن ابی اصیبعه، عیون الانباء فی طبقات الاطباء.(۲) ابن بیطار، الجامع لمفردات الادویة و الاغذیة.(۳) ابوریحان بیرونی، الجماهر فی الجواهر.(۴) ابراهیم بن مراد، المصطلح الاعجمی فی کتب الطّب و الصیدلة العربیة.(۵) احمدبن محمد غافقی، کتاب فی الادویة المفردة.(۶) Renإ Basset, "Les noms berbةres des plantes dans le Traitإ des simples d , Ebn el-Beفtha ¦r", Giornale della Societب Asiatica Italiana , (Florence (, ۱۲ (۱۸۹۹) , ۵۳-۶۶;.(۷) Pedanius Dioscorides, The Greek herbal of Dioscorides , tr John Goodyer, ۱۶۵۵, ed Robert T Gunther, Oxford ۱۹۳۴;.(۸) EIr , sv "Ebn A l-Bayt ¤a ¦r" (by Hu ¦s §ang A ـ lam) ;.(۹) Ibn Bayt ¤a ¦r, Traitإ des simples , tr Lucien Leclerc, Paris ۱۸۷۷-۱۸۸۳, repr Paris) nd) ;.(۱۰) Lucien Leclerc, Histoire de la mإdecine arabe , Paris ۱۸۷۶;.al- ـ uqqa ¦r شرح أسماء العّار (L , explication des noms de drogues) , un glossaire de matةre mإdicale, trÝ(۱۱) Maفmonide, S §arh ¤asma ¦ & ed Max Meyerhof, Cairo ۱۹۴۰.
