دانشنامه اسلامی
جبل (۴۱ بار)
«جِبِلَّة» از «جَبَل» به معنای کوه است، به جماعت زیاد که در عظمت همچون کوهند گفته شده; بعضی عدد آن را ده هزار ذکر کرده اند. و نیز به طبیعت و فطرت انسان «جبلّة» اطلاق شده; چرا که غیر قابل تغییر است همچون کوه که نمی توان آن را جابه جا کرد.
خلقت. (صحاح) خلقت و طبیعت (قاموس) بترسید از آنکه شما و مردمان گذشته را آفریده است در مجمع البیان فرموده: جبلة طبیعتی که شیء بر آن بنا نهاده شده باشد. راغب عقیده دارد که آن از جبل به معنی کوه است همانطور که کوه ثقیل است جبّله هم طبیعی است که نقل و عوض کردن آن مشکل است «جِبِلَّةَ الْاَوَّلینَ»یعنی مردمیکه بر احوال خود مجبول اند و بر آنها بنا نهاده شدهاند . در المیزان آن رابه معنی فطرت درک حسن و قبح و هدایت اولیّه گرفته است. به هر حال جبلّه به معنی خلق مطلق نیست بلکه خلقیکه بر فطرت هدایت و درک حسن و قبح اند و درک و فهم جبلّی آنهاست. همچنین است آیه هر چند در صحاح و در ذیل اقرب الموارد به نقل از قاموس آن را جماعت معنی کرده و طبرسی و زمخشری و بیضاوی خلق گفتهاند ولی سرشت و طبیعت نیز در نظر است و معنای آن خلق مطلق نیست یعنی شیطان خلق کثیری از شما را که بر فطرت هدایت آفریده شده بودند گمراه کرد و فطرت خدائی را تغییر داد که لازم بود از خواسته فطرت بر نگردند و گمراه نشوند.
