دانشنامه اسلامی
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و در دو جلد، عرضه شده است. مؤلف با واژه «حدثنا...» به گزارش مطالب کتاب پرداخته است؛ هرچند که در جایجای کتاب افزون بر آن از واژه «قال / قالوا...» تا پایان کتاب استفاده میکند، حال با فاعل و یا بدون فاعل؛ ولی هرچه هست، مؤلف در گزارش خبر، دستی دارد. اما ذکر حوادث را به صورت تقویم تاریخی که فلان واقعه در فلان روز و سال روی داده است، چینش نموده و از تبیین و تحلیل (چگونگی ها و چرایی ها) چیزی به دست نمی دهد؛ لذا از ریشه یابی محروم و به ناچار اکتفا به رویدادهای تقویم گونه آن شده است.
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به اهمیت کتاب، زندگی نامه مفصلی از نویسنده، ارائه شده و در مقدمه بسیار کوتاه نویسنده، به حمد و ثنای الهی پرداخته شده است.
مؤلف این کتاب ارزشمند دوره تاریخ اسلامی، کار خود را با ذکر مقدمه کوتاهی با عبارت «نفتتح کلامنا بحمد اللّه تعالی... و ختم به رسل اللّه السعداء، صلاة زاکیة و سلم تسلیما کثیرا أبدا»، آغاز نموده و سپس بلافاصله با ذکر فضل ابوبکر و عمر، کار را دنبال می کند.
کتاب به صورت روایی تدوین شده و با ذکر احادیثی در فضایل ابوبکر و عمر آغاز شده و با شرح دقیق ماجرای سقیفه ادامه یافته است. نویسنده سپس به شرح خلافت و نحوه به خلافت رسیدن خلفای راشدین، جنگ های حضرت علی(ع)، صلح امام حسن(ع)، خلافت معاویه و یزید و واقعه حره پرداخته است که روی هم، مطالب جلد اول را تشکیل می دهند. جلد دوم با ذکر اختلاف روایات درباره واقعه حره آغاز شده و با شرح خلافت دیگر خلفای اموی و در ضمن آن ها شرح فتوحات افریقیه و اندلس ادامه یافته است. آنگاه، از آغاز کار عباسیان و نحوه روی کار آمدن آن ها سخن گفته و کتاب را با شرح خلافت سفاح تا مأمون به پایان برده است.
از جمله ویژگی های کتاب آن است که نویسنده آن با شخصیت های تاریخی همچون بلاذری، ابوحنیفه دینوری و یعقوبی هم عصر بوده و از اساتید خود، به ویژه اسحاق بن راهویه (متوفی 237ق) متکلم سنی مذهب، یکی از شاگردان ابن حنبل، ابوحاتم سجستانی (متوفی حدود 250ق) لغوی و محدث سنی مذهب و عباس بن فرج ریاشی (متوفی حدود 257ق)، یکی از پیشوایان اهل لغت بهره مند شده است و آن ها هم تأثیر بسزایی بیش از دیگران بر او گذاشته اند.
