دانشنامه اسلامی
ابوالقاسم حسین بن روح" عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان (ع) از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند. او از فقیهان و عالمان و محدثان مشهور شیعی است که در زمان خود از شهرت و اعتبار دینی، اجتماعی و سیاسی مهمی برخوردار بوده است. حتی برخی گفته اند که از نظر دینی و مذهبی در شیعه کسی همتای او نیست و موافقان و مخالفانف او را از عاقلترین مردم دانسته اند. او از امام حسن عسکری و امام زمان علیهماالسلام و محدثانی مانند محمدبن زیاد ، روایت کرده است و محدثان بسیاری از او روایت کرده اند که تعداد آنها به 22 نفر می رسد. حسین بن روح، کتابی در مسایل فقهی با عنوان " التأدیب " نگاشت و آن را برای عده ای از فقها و علمای قم فرستاد و آنها تمامی مطالب آن را صحیح و مقبول دانستند و از آنجا که قم، مرکز فقها و محدثین شیعه بوده و با این حال کتاب حسین بن روح مورد تصویب کامل آنها قرار گرفته بود، میزان علم و فقه و احاطه او به خوبی مشخص می شود. وی در زمان سفارت محمد بن عثمان از جانب او و به امر او متصدی بعضی از امور وی بود و چند نفر از ثقات و مؤمنین معتمدین محمد بن عثمان بودند که از آن جمله ، حسین بن روح بود .
در روایت معتبره وارد شده است که جماعتی از شیعه نزد محمد بن عثمان جمع شدند و به او گفتند که اگر شما از دنیا بروید چه کسی جانشین شماست ؟
وی پاسخ داد: ابوالقاسم حسین بن روح، قائم مقام من است و در میان شما و وکیل و امین و ثقه امام زمان علیه السلام است . پس در کارهای خود به او رجوع نمایید و در مهمات خود به او اعتماد کنید، من مأمور شده بودم که این مطلب را به شما برسانم.
در بعضی از نسخ ، توقیعی از جانب حضرت حجت علیه السلام برای شیخ ابوالقاسم بن روح صادر شده چنانچه در (بحارالانوار) نیز بدین مضمون نقل شده :
«نَعْرِفُهُ عَرَّفَهُ اللّهُ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَ رِضْوانَهُ وَ اَسْعَدَهُ بِالتَّوْفیقِ وَقَفْنا عَلی کِتابِهِ وَ وِثقْنا بِما هُوَ عَلَیْهِ وَ اِنَّهُ عِنْدَنا بُالْمَنْزِلَةِ وَالْمَحَلِّ الَّذینَ یَسْرّانِهِ زادَاللّهُ فِی اِحْسانِهِ اِلَیهِ اِنَّهُ وَلیُّ قَدیرٌ وَالْحَمْدُللّهِ الَّذی لاشَریکَ لَهُ وَ صَلَّی اللّهُ عَلی رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسلیما کَثیرا».
[ویکی نور] ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی «سفیر سوم». «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی(سفیر سوم)» اثر عبدالرحیم اباذری، پژوهشی درباره زندگانی و شرح احوال ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، سوین نایب خاص امام زمان(ع) بوده که به زبان فارسی و در سال 1375ش نوشته شده است.
اهمیت آشنایی با شرح حال، اندیشه ها و موضع گیری های سیاسی و اجتماعی سفیران امام زمان(ع)، انگیزه تألیف کتاب بوده است.
کتاب با دو مقدمه از پژوهشکده باقرالعلوم(ع) و مؤلف در تعریف عمل کرد مجموعه «راهیان نور» و چند نکته پیرامون مطالب، آغاز شده و مباحث در چهار فصل، ارائه شده است.
نویسنده پس از معرفی تعدادی از شخصیت های دینی و علمی معروف این خاندان، وارد بحث در زمینه های غیبت و نیابت از امام زمان شده و سرانجام بحث را به نیابت حسین بن روح و چگونگی ارتباط دو جانبه او با امام مهدی(عج) و شیعیان ایشان کشانده است. در ادامه عوامل موفقیت حسین بن روح مورد بحث قرار گرفته و از دو عامل ظهور کرامات توسط وی و نفوذ فوق العاده خاندان نوبختی در دستگاه عباسیان، به عنوان اصلی ترین عوامل موفقیت او یاد شده است. در نهایت، پاره ای از دیدگاه های فقهی، کلامی و توقیعاتی که توسط حسین بن روح نقل شده، آمده است.
ویژگی بارز کتاب این است که مطالب پراکنده و سنگینی که در کتب تاریخی، رجالی و روایی، به زبان عربی و با عبارت های مشکل، مغلق و نامأنوس بیان شده اند را در یک جا جمع آوری کرده و با ارتباط و ترتیب منطقی، آن ها را به هم ربط داده و با زبان ساده و روان ارائه کرده است.
