دانشنامه اسلامی
جمع موضوعی، مقابل جمع حکمی و به معنای ایجاد سازگاری میان ادله متعارض به وسیله رفع تنافی در ناحیه موضوع آنها است مانند: جمع بین عام و خاص، مطلق و مقید و مجمل و مبین.برای مثال، دلیل عام می گوید: " اکرم العلما " و دلیل خاص می گوید: " لا تکرم الفساق منهم "، حال اگر به مفاد عام عمل شود، اکرام تمام علما، چه فاسق و چه غیر فاسق، واجب می گردد و این به خلاف مفاد خاص است که، حرمت اکرام فاسقان می باشد. برای رفع تنافی و جمع بین دو دلیل می توان گفت: " اکرم العلما، الا الفساق منهم " که به آن جمع موضوعی می گویند؛ یعنی به کمک این جمع، دایره شمول موضوع " اکرم العلما " محدود شده و عالمان فاسق از تحت آن خارج می شود؛ بنا بر این از طریق تصرف در موضوع دلیل عام، تنافی از بین می رود.
