دانشنامه اسلامی
حکم یکی از اجزای قضیه است و به تبع اقسام قضایا (حملیه یا شرطیه بودن قضیه)، حکم در آنها نیز دارای اقسام متفاوتی است. حکم در قضیه حملیه، حملی است؛ یعنی نسبت بین موضوع و محمول در موجبه، نسبت این همانی و در سالبه، نسبت این نه آنی است. بنابراین در قضیه حملیه «زید ایستاده است» یک حکم حملی وجود دارد که عبارت است از: ایستاده بودن زید و این حکم ایجابی نیز است، اما در مثال «اساس الاقتباس تالیف ابن سینا نیست» حکم حملی سلبی وجود دارد که بیان کننده غیریت و این نه آنی نسبت بین موضوع و محمول است. مقصود از هوهویت یا این همانی در اینجا این است که موضوع، محمول هم است؛ یعنی متصف به وصف محمول است و مراد از این همانی موضوع و محمول، این همانی مصداقی است، و گرنه موضوع و محمول از لحاظ مفهوم متغایرند. پوشیده نیست که توضیحات بالا در ارتباط با «حمل شایع صناعی» است و در «حمل اولی» بحث درباره اتحاد مفهومی است؛ مانند: الانسان انسان. از مطالب فوق دانسته می شود که حکم حملی به تبع کیفیت قضیه حملیه به حکم حملی ایجابی و حکم حملی سلبی تقسیم می شود. کانت، تقسیم مفصلی از قضایا و احکام آن دارد و احکام قضایا را از لحاظ نسبت یا ربط به سه قسم احکام حملی، شرطی و منفصله تقسیم می کند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری.• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.• قطب الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
