دانشنامه اسلامی
سید مرتضی می فرماید:ان الحدیث المروی فی کتب الشیعة و کتب جمیع مخالفینا یتضمن ضروب الخطاء و صنوف الباطل من محال لا یجوز و لا یتصور و من باطل قد دل الدلیل علی بطلانه و فساده کالتشبیه و الجبر و الرؤیة و القول بالصفات القدیمة و من هذا الذی لا یحصی او یحضر ما فی الاحادیث من الاباطیل و لهذا وجب نقد الحدیث. «همانا احادیثی که در کتب شیعه و سایر مذاهب اسلامی نقل شده، متضمن انواع اشتباهات و اموری است که بطلان آن یقینی است؛ مانند امور محال و چیزهایی که دلیل قطعی بر فساد آن داریم؛ چون جبر و رؤیت ذات باری تعالی و قول به وجود صفات قدیمه برای خداوند و امثال آن از مطالبی که ما را ناچار به نقد احادیث می نماید.»
تایید روایات بر وجد احادیث جعلی
محقق (در مقدمه ی کتاب معتبر) می فرماید: قال علی (علیه السّلام) قد کذب علی رسول الله علی عهده حتی قام خطیبا فقال ایها الناس قد کثرت الکذابه فمن کذب علی متعمدا فلیتبوء مقعده من النار. همانا دروغ گویان بر من زیاد شده اند، بنابر این، هر کس دانسته به من دروغ ببندد ، در آتش جهنم قرار خواهد گرفت. حدیث مزبور در نهج البلاغه همین سان است که محقق نقل فرموده، ولی در صحیح بخاری چنین آمده است: عن علی قال: سمعت رسول الله یقول لا تکذبوا علی فانه من کذب علی فلیبوء مقعده من النار.نیز از سلمة بن اکوع نقل شده که می گفت: سمعت رسول الله یقول: من یقل علی ما لم اقل فلیتبوء مقعده من النار (التجرید الصریح لاحادیث الجامع الصحیح ص۱۹).ابن جوزی در مقدمه کتاب الموضوعات خود بیش از نود طریق برای حدیث مزبور، استقصا کرده است.ابن عساکر (به نقل الغدیر) از ابوالعزین کاووسی، نقل می کند که شنید مردی درباره علی جعل حدیث نموده، وی نیز درباره ابوبکر حدیث جعل کرد.علی علیه السّلام فرمود : آنقدر در عهد رسول خدا به او دروغ بستند تا بر منبر رفت و خطابه کرد و گفت : ای مردم دروغ گویان زیاد شده اند پس کسی که عمدا بر من دروغ ببندد، پس جایگاه او در آتش است.نیز نقل می کند که حضرت صادق (علیه السّلام) فرمود: لکل رجل منا رجل یکذب علیه؛ برای هر یک از ما اهل بیت مردی که به دروغ سخنی به ما نسبت می دهد، وجود دارد.
دشواری تشخیص
از این رو، تشخیص صحیح و سقیم حدیث، مشکل گردیده و قهرا تناول این علم از عهده همگان خارج گشته است.در نتیجه، انسان اجازه ندارد که به هر منقولی اعتماد نموده و آن را به ساحت قدس نبوی یا ائمه ، انتساب دهد؛ زیرا به صحت پیوسته که پیغمبر فرمود: «هر کسی به من دروغ ببندد، جایگاهش پر از آتش گردد.(امام ابوبکر صیرفی در شرح (الرساله) شافعی فرموده: این حدیث را بیش از شصت تن از صحابه، نقل کرده اند.)»حافظ یوسف بن خلیل دمشقی و ابو علی بکری نیز به طرقی برای این حدیث برخورده اند که جمعا بالغ بر صد طریق می گردد، لذا ابن صلاح فرموده: در احادیث حدیثی که به این مرتبه از تواتر رسد، نداریم.علامه قاسمی (پس از نقل آنچه یاد کردیم)، فرماید: قوله: (فلیتبوء مقعده من النار) ای فلیتخذ لنفسه منزلا. یقال تبوء الدار: اذا اتخذها مسکنا و هو امر معناه الخبر، یعنی: فان الله یبوئه.و تعبیره بصیغة الامر، للاهانة و لذا قیل: الامر فیه للتحکم او التهدید، اذا هو ابلغ فی التغلیظ و التشدید من ان یقال مقعده فی النار و من ثم کان ذلک کبیره.سپس از بعضی نقل کرده که دروغ بر پیغمبر کفر است و سبب آن را استخفاف به شریعت دانسته است نیز عقل، حکم می کند که آنچه از قول کسی نرسیده، به وی نتوان انتساب داد، تا چه رسد که منتسب، بزرگ ترین امر حیاتی و اجتماعی بشر، یعنی دین باشد. و منتسب الیه بزرگ ترین شخصیت جهان بشریت و برترین مقام تربیت و تعلیم؛ یعنی پیشوای دین و مذهب باشد.اکنون باید دید که با این حکم شدید عقل و منع اکید نقل، چه کسانی و چگونه احادیثی صلاحیت تدوین و نقل را دارند.
علل جعل حدیث
...
