دانشنامه اسلامی
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه کوتاه از مؤلف و متن اثر است که در ضمن 38 عنوان که با لفظ «ذکر» آغاز شده، نگارش یافته است.
عصر فاطمیان (297 - 567ق)، یکی از مستندترین ادوار تاریخ اسلام است. این دوره را اغلب به عصر طلایی اسماعیلیه توصیف کرده اند. در این دوران تفکر و ادبیات اسماعیلی به اوج خود رسید. بسیاری از تاریخ نگاران و وقایع نگاران مسلمان در دوره میانه اسلامی درباره فاطمیان به نوشتن مطالبی پرداختند. منابع تاریخی مربوط به فاطمیان به دو دسته تقسیم می شوند: 1. منابع اسماعیلی؛ 2. منابع غیر اسماعیلی.
از بین منابع تاریخی اسماعیلی، تألیفات قاضی نعمان (م 363ق) نویسنده و داعی و قاضی القضات دولت فاطمیان که در مقامات مختلف به خدمت چهار خلیفه نخستین فاطمی پرداخته، از اهمیت بسیاری برخوردار است. قاضی نعمان بعد از آنکه به خدمت فاطمیان پیوست، تألیفات زیادی در مورد فاطمیان از خود برجای گذاشت که بعضی تاریخی و بعضی فقهی و بعضی کلامی است.
مهم ترین تألیف تاریخی قاضی نعمان رساله «افتتاح الدعوة» می باشد. این کتاب اولاً تاریخچه اوضاع و احوالی است که زمینه ساز استقرار خلافت فاطمی بوده است. بسیاری از مورخان از تشکیل دولت فاطمی و دعوت آنان سخن به میان آورده اند، ولی تألیف قاضی نعمان از دیگر تألیفات متمایز است و دارای ویژگی های منحصربه فردی در ارتباط با تاریخ تشکیل خلافت فاطمیان می باشد. ثانیاً در این کتاب فقط به مسائل مربوط به تشکیل خلافت فاطمیان پرداخته شده است؛ بدون اینکه به حوادث تاریخی معاصر آن که ارتباطی با دعوت و تشکیل خلافت فاطمیان نداشته، بپردازد. ثالثاً قاضی نعمان در خدمت فاطمیان و قاضی القضات آنها بوده است؛ بدین رو امکان دسترسی به اطلاعات تاریخی آنان را داشته و خود در اکثر این حوادث حضور داشته است. این کتاب منبع آثار پس از خود بوده است. اکثر مطالبی که ابن اثیر در «الکامل فی التاریخ» در مورد دعوت فاطمیان در مغرب آورده از «افتتاح الدعوة» گرفته است. فصل مربوط به دولت عبیدیان در تاریخ ابن خلدون، خلاصه ای است از آنچه قاضی نعمان در کتابش آورده است. مقریزی در «اتعاظ الحنفاء» در قسمت هایی عین عبارت و در بعضی موارد خلاصه ای از متن «افتتاح» را می آورد.
