دانشنامه اسلامی
و من اعرض عن ذکری فانّ له معیشةً ضنکاً و نحشره یوم القیامة اعمی؛ هر کسی از یاد من روی گردان شود زندگی تنگ و سختی خواهد داشت، و روز قیامت او را نابینا محشور می کنیم.» مجازات برای کسانی که روی گرداندن از خدا: کسانی که از یاد خدا روی می گردانند دو مجازات در آیه فوق تعیین شده: ۱: یکی تنگی معیشت در این جهان، ۲: دیگری نابینایی در جهان دیگر.
غفلت از یاد حق
غفلت از یاد حق و پی آمدهای آن، گاه می شود درهای زندگی به روی انسان به کلّی بسته می شود، و دست به هر کاری می زند با درهای بسته روبه رو می گردد، و گاهی به عکس به هر جا روی می آورد خود را در برابر درهای گشوده می بیند، مقدّمات هر کار فراهم است و بن بست و گرهی در برابر او نیست، از این حال تعبیر به وسعت زندگی و از اولی به ضیق یا تنگی معیشت تعبیر می شود، منظور از (معیشت ضنک) که در آیات بالا آمده نیز همین است. («ضنک» به معنی سختی و تنگی است، این کلمه همیشه به صورت مفرد به کار می رود و تثنیه و جمع و مؤنت ندارد.)گاهی تنگی معیشت به خاطر این نیست که در آمد کمی دارد، ای بسا پول و در آمدش هنگفت است، ولی بخل و حرص و آز زندگی را بر او تنگ می کند نه تنها میل ندارد در خانه اش باز باشد و دیگران از زندگی او استفاده کنند، بلکه گویی نمی خواهد آن را به روی خویش بگشاید، به فرموده علی (علیه السّلام) همچون فقیران زندگی می کند و همانند اغنیاء و ثروتمندان حساب پس می دهد. راستی چرا انسان گرفتار این تنگناها می شود، قرآن می گوید: عامل اصلیش اعراض از یاد حقّ است.
یاد خدا مایه آرامش جان
یاد خدا مایه آرامش جان، و تقوا و شهامت است و فراموش کردن او مایه اضطراب و ترس و نگرانی است. هنگامی که انسان مسؤولیت هایش را به دنبال فراموش کردن یاد خدا به فراموشی بسپارد، غرق در شهوات و حرص و طمع می گردد، پیداست، که نصیب او معیشت ضنک خواهد بود، نه قناعتی که جان او را پر کند، نه توجّه به معنویت که به او غنای روحی دهد، و نه اخلاقی که او را در برابر طغیان شهوات باز دارد.اصولاً تنگی زندگی بیشتر به خاطر کمبودهای معنوی و نبودن غنای روحی است، به خاطر عدم اطمینان به آینده و ترس از نابودشدن امکانات موجود، و وابستگی بیش از حدّ به جهان مادّه است، و آن کس که ایمان به خدا دارد و دل به ذات پاک او بسته، از همه این نگرانی ها در امان است.البتّه تا اینجا سخن از فرد بود، هنگامی که به جامعه هایی که از یاد خدا روی گردانده اند وارد شویم، مساله از این وحشتناک تر خواهد بود، جوامعی که علی رغم پیشرفت شگفت انگیز صنعت و علی رغم فراهم بودن همه وسایل زندگی در اضطراب و نگرانی شدید به سر می برند، در تنگنای عجیبی گرفتارند و خود را محبوس و زندانی می بینند.جالب این که در روایات اسلامی می خوانیم که از امام صادق (علیه السّلام) پرسیدند: منظور از آیه (من اعرض ذکری فان له معیشة ضنکا) چیست؟ فرمود: اعراض از ولایت امیر مؤمنان (علیه السّلام) است. آری آن کس که الگوی خود را از زندگی علی (علیه السّلام) بگیرد همان ابر مردی که تمام دنیا در نظرش از یک برگ درخت کم ارزش تر بود آن چنان به خدا دل ببندد که جهان در نظرش کوچک گردد، او هر کس باشد، زندگی گشاده و وسیعی خواهد داشت، امّا آنها که این الگوها را فراموش کنند در هر شرایط گرفتار معیشت ضنک هستند.
دیدگاه صاحب المیزان
...
