دانشنامه اسلامی
در مشتق اصولی دو وضع قابل تصور است: وضع ماده و وضع هیئت.
چگونگی وضع
واضع، هنگام وضع، هر یک از ماده و هیئت را جداگانه تصور و وضع می نماید؛ برای مثال، «ضارب» که ماده آن «ض، ر، ب» است، بر زدن، و هیئت آن (فاعل) بر نسبت حَدَث (ضرب) به فاعل دلالت می کند.
وضع مشتق برای متلبس بالمبدأ
در این که آیا مشتق برای خصوص متلبس بالمبدأ وضع شده یا برای اعم از آن و ما انقضی عنه المبدأ، اختلاف وجود دارد؛ مشهور معتقدند مشتق برای خصوص متلبس بالمبدأ وضع شده است. در کتاب «محاضرات فی اصول الفقه» آمده است: «و حیث ان المختار عندنا القول ببساطة المفاهیم، فیتعین ان الحق هو وضع المشتق لخصوص المتلبس بالمبدأ فعلا».
