معنی فومنی عبدالفتاح

دانشنامه آزاد فارسی

فومَنی، عبدالفتّاح (قرن ۱۱ق)
مورخ ایرانی دورۀ صفویه، معاصر شاه عباس و شاه صفی. در اواخر دورۀ شاه عباس، از کارگزاران وزارت فومن بود. کتاب تاریخ گیلان (تصحیح منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۴۹) که حاوی اطلاعات ارزنده ای راجع به شورش غریب شاه گیلانی است (۱۰۳۸ق)، از نوشته های اوست.

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] عبدالفتاح ظاهرا در گیلان متولد شد و همان جا چشم از جهان فروبست.
از دوران جوانی و مدرسه و معلمان و کسب مقدمات علمی او اطلاعی به دست نیامد. در گوشه ای از فومن به کار کشاورزی اشتغال داشت و خمول و گمنامی را به جای شهرت پسندیده بود. اتفاقات و سوانح عجیب گیلان او را بر آن داشت که قلم بر کاغذ گذارد و شرحی درباره این جریانات غیرعادی بنویسد.
شاید آشنایی او با دیوانیان سبب شد که او از گوشه اعتزال بیرون آید و به کارهای دیوانی تن در دهد. یک بار او را با بهزاد بیک - وزیر گیلانات - معاشر و همنشین می بینیم. این دوستی ظاهرا در سال 1020 یا 1021ق است. زیرا در همین تاریخ است که خواجه محمد رضای سارو خواجه - وزیر آذربایجان - عاملان و ضابطان بهزاد بیک را در آستارا و گسکر زندانی کرد و نمایندگان خود را در آن جا گماشت.
بهزاد بیک با شنیدن این خبر، اسلحه به رعیت داد و لشکری تهیه کرد و به سوی گسکر و آستارا بر سر خواجه محمدرضا رفت. مرتضی قلی خان - حاکم گسکر - او را منع کرد و یادآور شد که اسلحه به رعیت دادن کار درستی نیست و نباید رعیت را مسلح کرد، بالاخره جریان امر را به عرض شاه عباس رسانیدند. شاه عباس دستور داد تا صورتی از نام های سران رعیت که در این جنگ شرکت داشته اند، تهیه شود. داود شهریار مأمور این کار شد و نام سیصد تن از سران رعیت را نوشت و به شاه عباس رسانیدند. «حکم بر طبق آن به نام بهزاد بیک صادر گشته بود که همین سیصد نفر را همراه خود به چمن سلطانیه حاضر سازد که پادشاه خود مشاهده اوضاع و اطوار ایشان کرده، بدان چه صلاح بوده باشد، عمل نماید. هنگام ورود حکم، بهزاد بیک در قصبه لشته نشا، به خانه های خواجه کمال الدین تشریف داشتند و مؤلف این مؤلف همراه بود. در همین ایام، شاه عباس بهزاد بیک را از کار برکنار کرد. اشتغال عبدالفتاح به کارهای دیوانی پس از برکناری بهزاد بیک - وزیر گیلانات - در سال 1021ق است. شاه عباس در این تاریخ تقریبا تمام عاملان و ضابطان و تحویل داران و محاسبان و داروغگان حساب را که بهزاد بیک تعیین کرده بود، از کار برکنار کرد و افراد دیگری به جای ایشان گماشت و روانه فرح آباد شد. از فرح آباد سه تن را برای تنقیح حساب چهارده ساله بیه پس برگزید و رقم به نام ایشان نوشت و به گیلان فرستاد.
از نتیجه این انتصاب و گزارشهایی که در مورد تنقیح محاسبات چهارده ساله تهیه شده و به عرض رسیده است، هیچ گونه اطلاعی در دست نیست.