معنی عتبه الکتبه

دانشنامه آزاد فارسی

عَتَبَةُ الْکَتبَه
مجموعۀ منشآت فارسی اتابک مؤیدالملک منتجب الدین بدیع جوینی علی بن احمد کاتب. گردآوری و ترتیب این کتاب به دستور ناصرالدین طاهر بن فخرالملک، وزیر سنجر، بوده است. عتبة الکتبه میان سال های ۵۲۸ تا ۵۴۸ق نوشته شد، ولی بعدها نویسنده مطالبی به آن افزود و از زمان تألیف مورد توجه ادیبان و منشیان قرار گرفت. این کتاب از نمونه های برجستۀ نثر مصنوع فارسی و نثر دیوانی و اداری در نیمۀ اول قرن ۶ق است. کاتب در این اثر، شعرهای فارسی و آیات و امثال و اشعار عربی آورده و نکاتی خواندنی از رجال و امرا و فقها و مسائل تاریخی دورۀ خود به خواننده داده است. عتبة الکتبه به تصحیح عباس اقبال آشتیانی به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۲۹ش).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] عتبة الکتبة (کتاب). عتبة الکتبة، نوشته علی بن احمد منتجب الدین بدیع، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی می باشد. این کتاب، جنگی از «مراسلات» دیوان سلطان سنجر سلجوقی و نمونه برجسته ای از «ترسل» و نامه نگاری درباری به زبان فارسی است.
عتبة الکتبة، نوشته علی بن احمد منتجب الدین بدیع، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی می باشد.این کتاب، جنگی از «مراسلات» دیوان سلطان سنجر سلجوقی و نمونه برجسته ای از «ترسل» و نامه نگاری درباری به زبان فارسی است. ترسل از شغل های مهم دربارهای ایران گذشته به شمار می رفت و بر پایه سخن ابن ندیم در الفهرست، پیش از اسلام نیز وجود داشت. مکتوبات فراوانی از روزگار ساسانیان به فرمان شاه یا وزیر در قالب « منشور»، «فرمان حکومتی»، «فتح نامه»، «امان نامه» و... در دست است. سنجر، آخرین پادشاه سلجوقی (۱۱۵- ۲۵۵ ق) نیز که بر همه قلمرو شرق اسلامی تا عراق و شامات فرمان می راند، به مؤید الدوله، منتجب الدین بدیع اتابک جوینی، دبیر دبیرخانه و یکی از کاتبان و دبیران خوش قلمش امر کرد که «فرمان های حکومتی» این روزگار را بنویسد. وی آنها را کنار یک دیگر فراهم آورد و با افزودن مقدمه کوتاهی بر آنها، این کتاب را سامان داد. بر پایه حدس قزوینی، این کتاب میان ۸۲۵ تا ۸۴۵ هجری فراهم شده است.بخش فراوانی از عتبه، فرمان های حکومتی را در باره نصب افراد گوناگون در بر دارد، اما افزون بر اینها، شماری از نامه های عادی با نثری ادبی نیز در آن هست. شاید هدف اصلی نویسنده، آموزش نامه نگاری بوده باشد. باری، این فرمان ها به مسائلی مانند امارت و ریاست شهرها، قضاوت، شغل تدریس، اوقاف، حسبه، خطیب، نیابت وزارت طغرا و نقابت سادات و... می پردازند.
[ویکی فقه] عتبه الکتبه (کتاب). عتبة الکتبة، نوشته علی بن احمد منتجب الدین بدیع، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی می باشد. این کتاب، جنگی از «مراسلات» دیوان سلطان سنجر سلجوقی و نمونه برجسته ای از «ترسل» و نامه نگاری درباری به زبان فارسی است.
عتبة الکتبة، نوشته علی بن احمد منتجب الدین بدیع، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی می باشد.این کتاب، جنگی از «مراسلات» دیوان سلطان سنجر سلجوقی و نمونه برجسته ای از «ترسل» و نامه نگاری درباری به زبان فارسی است. ترسل از شغل های مهم دربارهای ایران گذشته به شمار می رفت و بر پایه سخن ابن ندیم در الفهرست، پیش از اسلام نیز وجود داشت. مکتوبات فراوانی از روزگار ساسانیان به فرمان شاه یا وزیر در قالب « منشور»، «فرمان حکومتی»، «فتح نامه»، «امان نامه» و... در دست است. سنجر، آخرین پادشاه سلجوقی (۱۱۵- ۲۵۵ ق) نیز که بر همه قلمرو شرق اسلامی تا عراق و شامات فرمان می راند، به مؤید الدوله، منتجب الدین بدیع اتابک جوینی، دبیر دبیرخانه و یکی از کاتبان و دبیران خوش قلمش امر کرد که «فرمان های حکومتی» این روزگار را بنویسد. وی آنها را کنار یک دیگر فراهم آورد و با افزودن مقدمه کوتاهی بر آنها، این کتاب را سامان داد. بر پایه حدس قزوینی، این کتاب میان ۸۲۵ تا ۸۴۵ هجری فراهم شده است.بخش فراوانی از عتبه، فرمان های حکومتی را در باره نصب افراد گوناگون در بر دارد، اما افزون بر اینها، شماری از نامه های عادی با نثری ادبی نیز در آن هست. شاید هدف اصلی نویسنده، آموزش نامه نگاری بوده باشد. باری، این فرمان ها به مسائلی مانند امارت و ریاست شهرها، قضاوت، شغل تدریس، اوقاف، حسبه، خطیب، نیابت وزارت طغرا و نقابت سادات و... می پردازند.
ساختار کتاب
بخشی از آنچه در این فرمان ها آمده، از اندیشه های نویسنده یا اندیشه های سیاسی حاکم بر زمان وی و پاره ای دیگر از آن، دستورهای خود شاه یا وزیر او بوده است. این فرمان ها در قالب رسمی نامه نگاری یا فرمان نگاری ریخته می شد و دبیر بر پایه تخصص ادبی اش، از آیات قرآنی، احادیث، امثال یا کلمات حکیمانه آن را عرضه می کرد. عتبه نیز چنین ساختاری دارد.آنچه از قلم نویسنده این کتاب در قالب ۶۴ مکتوب تراویده است، آشکارا اندیشه های حاکم بر دستگاه و درگاه شاهی را، باز می تابد و به همین دلیل، به رغم عبارت پردازی ها و لفاظی های فراوانش، از منابع بسیار ارزش مند برای پی بردن به فلسفه و اندیشه سیاسی و راه کارهای دینی- سیاسی آن روزگار برای اداره حکومت بهشمار می رود. آنچه تنها از دید اندیشه های عرضه شده در این فرمان ها مهم شمرده می شود، آمیختن دیدگاه های نظری و عملی با یک دیگر در باره سیاست است.
گزارش محتوا
درون مایه فرمان های این کتاب را به چهار دسته می توان بخش کرد:۱. مقدمه ای کلی در باره دید و بینش سیاسی به ارتباط با دولت و حکومت و روابطش با مردم یا علما؛۲. نام و ویژگی های شخصی و مدیریتی و دانش و تجربه امیر، قاضی، محتسب یا... ؛۳. مسئولیت ها و تکلیف های نهاده شده بر دوش صاحب منصبان؛۴. درخواست از مردم و دیگر طبقه ها و نهادهای دولتی و ملی برای پشتیبانی و پیروی از صاحبان مناصب.
← آموزه های عام سیاسی
...