دانشنامه اسلامی
کتاب، با مقدمه ای پرمحتوا و نفیس آغاز می شود که در آن، مترجم، از تاریخ قرآن ، آغاز تفسیر قرآن ، معانی و تفسیر آیات قرآن در قرن اول، دوران تابعین و پایان قرن اول، قرن دوم هجری، پایان دوره تفسیر اسرائیلیات و آغاز دوران عقل گزینی، سه نکته از استدلال توحیدی روایات از آیات قرآنی، قرن سوم و آغاز عظمت فکری در معانی قرآن، قرآن و تاسیس علوم، علومی که در قرآن ریشه دارد، سیر تاریخی تفاسیر واژه های قرآنی و علمای آن علم تا عصر راغب و... سخن گفته است.
روش راغب اصفهانی
دکتر خسروی حسینی، در بیان روش راغب اصفهانی، در نوشتن این اثر، این گونه می نویسد: روش راغب در این کتاب، بیان مدلول و معانی مفردات و الفاظ است؛ به طوری که هر مفسری ناگزیر از فهم آن است. راغب برای بیان معنی درست الفاظ، ابتدا، قرآن را میزان قرار می دهد و اگر لازم باشد از اشعار شعرا و اصطلاحات و عبارات متداول زبان، یاری می جوید. معنی ریشه ای کلمات، سرآغاز هر واژه ای است و بعد از آن، عبارات مربوط به آن معنی اصلی را، به ترتیب تحول تدریجی تا جایی که به معنی اولین آیه مورد استشهاد برسد، ذکر می کند و گاهی بیست سطر در تغییر تدریجی واژه با ذکر اصطلاحات و تقسیم بندی معانی آنها می نویسد تا به معنای زمان نزول وحی و آن آیه برسد، لغاتی که معنایی مختلف و متغیر نیافته اند، بلافاصله بعد از واژه ذکر می شوند؛ برای مثال، در ذیل واژه «بیت» می گوید: اصل و ریشه واژه «بیت»، به معنی پناه گاه شبانه انسان است؛ چنان که می گویند: «بات»؛ یعنی شب را گذارند؛ همان طور که برای روز می گویند: «ظل بالنهار:» روز را گذراند (در سایه). سپس به مسکن و جای سکونت، بدون اعتبار و توجه به شب، «بیت» گفته شده است.
سبب تکرار افعال «قیل» و «یقال»
مترجم، در مورد سبب تکرار افعال «قیل» و «یقال» در متن عربی کتاب، این گونه توضیح می دهد: قصد راغب این بوده که نظر خود را با اقوال دیگران درنیامیزد و حفظ امانت ادبی و علمی کرده باشد و هم اینکه برای سایر نویسندگان چنین روشی سرمشق قرار گیرد و نیز بفهماند که از نظرات دیگران کاملا غافل نبوده، بلکه کاملا به کتاب ها و آرای گذشتگان تا زمان خویش واقف بوده و اشراف داشته است و... تکرار عبارات «قوله تعالی» یا «قال تعالی» یا «قال عز و جل» که از اواسط کتاب، به صورت «قوله» یا «قال» نوشته شده، برای این است که او در برابر کلام خدا و آیات او، نهایت خشیت و خضوع را داشته و این حالت، در سرآغاز کتابش و استدعایش از الله، به خوبی روشن است.
روش دکتر خسروی حسینی
...
